Europees Parlement blijft bij eis dat nieuwe Commissievoorzitter een van ‘Spitzenkandidaten’ moet zijn

Voor de verkiezingen schoven verschillende politieke families een Spitzenkandidaat naar voren: een politicus of politica die expliciet kandidaat-Commissievoorzitter is en tijdens de campagne over heel Europa als uithangbord diende. Omdat binnen de Europese Raad, waar de 28 staatshoofden en regeringsleiders bijeenkomen, niet iedereen voor het systeem gewonnen is, wordt eraan getwijfeld of een van die Spitzenkandidaten het de komende weken ook effectief tot Commissievoorzitter kan schoppen. Het is namelijk de Raad die een kandidaat moet voordragen.

Een meerderheid van de fractievoorzitters houdt nog altijd vast aan het systeem. Omdat een meerderheid van de 751 nieuw verkozen parlementsleden de voorgedragen Commissievoorzitter officieel moet benoemen, is de positie van het parlement in het debat cruciaal. “We blijven vastbesloten dat (dit proces) moeten worden gevolgd, zodat we een Commissievoorzitter krijgen die voor de verkiezingen zijn of haar programma en persoonlijkheid kenbaar heeft gemaakt”, luidt het in een verklaring.

Over wie precies de Commissie moet gaan leiden, ging de discussie nog niet. De fractieleiders kwamen overeen dat er een inhoudelijk debat zal worden gevoerd over het werkprogramma van de nieuwe Commissie en dat er dan een voorzitter moet worden gezocht die dat programma zo goed en zo kwaad mogelijk uitvoert. Er zal ook een inhoudelijke discussie met de Raad worden aangeknoopt.

De sociaaldemocratische fractieleider Udo Bullmann zei dat het parlement “de leiding moet nemen over het inhoudelijke debat”. Volgens Philippe Lamberts (Ecolo), de Belgische co-voorzitter van de groene fractie, wil het parlement nog een stap verder gaan dan vijf jaar geleden, toen er voor het eerst met Spitzenkandidaten werd gewerkt en EVP-kandidaat Jean-Claude Juncker het effectief tot Commissievoorzitter schopte. “Het parlement moet vrij kunnen zeggen voor welk beleid er een meerderheid bestaat. De Commissie (die als enige wetsvoorstellen kan lanceren, red.) houdt altijd rekening met de Raad, waarom zou ze voortaan geen rekening kunnen houden met het parlement?”

Ook EVP-Spitzenkandidat Manfred Weber, die tevens de fractievoorzitter van de christendemocraten is, zei dat de boodschap die het parlement enkele uren voor de Europese top wil uitsturen, luidt dat “het halfrond de plaats is waar het besluitvormingsproces wordt gevoerd”. Hij is sinds zondagavond de kandidaat-Commissievoorzitter van de grootste fractie in het nieuwe parlement, maar hij zei niet met zoveel woorden dat hij dan ook de meeste kan maakt op de job. “Nu wordt er een proces opgestart en een debat gevoerd. De EVP is bereid compromissen te sluiten.”

Verschillende fractievoorzitters wezen op de “ambigue” houding van de liberalen, die zich afkeren van het systeem van Spitzenkandidaten omdat er tijdens de verkiezingen niet met zogenaamde transnationale lijsten werd gewerkt, waarbij kandidaten zich in heel de Europese Unie aan de kiezer hadden kunnen presenteren, maar in de debatten wel de Deense eurocommissaris Margrethe Vestager opvoerden als potentiële opvolgster van Juncker.

De liberale fractieleider Guy Verhofstadt stemde dan ook tegen de gezamenlijke verklaring, maar hij is er volgens een partijbron wel in geslaagd de tekst zodanig “op te rekken” dat niet bij voorbaat uitgesloten wordt dat Vestager of de Fransman Michel Barnier, die beiden niet aan de verkiezingen deelnamen, van het Commissievoorzitterschap uitgesloten worden.

Op Twitter legde Verhofstadt nog eens uit waarom hij niet voor de verklaring kon stemmen. “Een Spitzenkandidat voor wie je niet in heel de Europese Unie kan stemmen, is gewoon niet ernstig. Voor ons is het belangrijk dat de volgende voorzitter van de Commissie een brede pro-Europese meerderheid vertegenwoordigt met een duidelijk programma om Europa te vernieuwen.”

De bal ligt nu in het kamp van de Europese leiders, die om 18 uur samenkomen voor een informeel diner. Het is uitkijken naar de houding van de Franse president Emmanuel Macron, die zich in het parlement bij de liberalen zal aansluiten, en de Duitse bondskanselier Angela Merkel, die expliciet de kandidatuur van haar partijgenoot Manfred Weber als Spitzenkandidat steunt. Wellicht zullen ze vanavond nog niet met een naam op de proppen komen, voorzitter Donald Tusk hoopt wel dat de leiders tegen de Europese top van 20 en 21 juni de volledige puzzel kunnen leggen en alle Europese topjobs kunnen invullen.

De Europese leiders zullen vanavond officieel zelfs niet over de invulling van de Europese topjobs praten. Ze willen het in de eerste plaats hebben over de beleidsprioriteiten voor de komende vijf jaar, zegt de Nederlandse premier Mark Rutte. “Vanavond spreken we over inhoud, niet over mensen”, zei hij voor de start van een vergadering van de liberale familie in het Brusselse Egmontpaleis.

Meteen al de vacatures gaan invullen is “small politics”, verklaarde Mark Rutte. “Vanavond gaat het over de ‘big issues’, de echt belangrijke zaken. Wat moeten de prioriteiten van de Europese Unie in het algemeen en van de Commissie in het bijzonder zijn?”