Grondwet-experts oneens over beslissing paleis om Vlaams Belang uit te nodigen

Vlaams Belang werd zondag bij de federale verkiezingen de tweede partij aan Nederlandstalige kant met 18 zetels, tegen 3 zetels in 2014. N-VA is de grootste met 25 zetels. De PS is nummer 1 aan Franstalige kant met 20 zetels. In 2003 haalde het toenmalige Vlaams Blok ook 18 zetels, maar toen kreeg de partij geen uitnodiging van koning Albert II.

De laatste officiële ontmoeting tussen een Belgisch staatshoofd en een leider van een extreemrechtse partij dateert van 1936, toen Leopold III de leider van de partij Rex, Léon Degrelle, had uitgenodigd. In 1978 had ook koning Boudewijn Vlaams Blokvoorzitter Karel Dillen uitgenodigd, maar die had de uitnodiging toen afgewezen omdat de partij tegen de monarchie was.

Voor grondwetspecialist Christian Behrendt (ULiège) beschikt koning Filip over een "uiterst uitgebreide" vrijheid tot handelen tijdens de raadplegingen en formatie na verkiezingen, ook al is de regering formeel constitutioneel verantwoordelijk voor de politieke handelingen van het staatshoofd.

“Iedereen erkent dat de koning over een grotere manoeuvreerruimte beschikt in crisistijden. Dat betekent niet dat hij eender wat kan doen en dat hij alle keuzes kan maken", vindt zijn collega van de UCLouvain, Marc Verdussen. Volgens hem is elke daad die de koning tijdens een crisis stelt, geacht gedekt te zijn door de zittende premier. "Wanneer deze het koninklijk besluit tekent voor de aanstelling van zijn opvolger, valideert hij op een bepaalde manier het formatieproces. Juridisch dekt dit alle daden die de koning in dat verband heeft gesteld". Verdussen voegt er wel meteen aan toe dat het "een illusie is om vandaag te zeggen dat de beslissing van het paleis gedekt is". De huidige federale regering is reeds ontslagnemend en de Kamer kan, eens ze samengesteld is, niet sanctioneren.

De beslissing is volgens hem vooral "politiek en symbolisch met zeer zware gevolgen". "Het is de eerste maal sinds lang dat de koning een voorzitter van een homofobe, xenofobe en haatdragende partij ontvangt".
Op Matin Première (RTBf) stelde zijn collega-grondwetspecialist Marc Uyttendaele: “Het principe is dat extreemrechts niet ontvangen wordt op het paleis".

De koning had volgens hem twee 'slechte' keuzes, aldus Behrendt: “Het Vlaams Belang in audiëntie ontvangen of niet. Hij had geen alternatief". De twee keuzes hebben een politieke betekenis en houden belangrijke nadelen in. "Enerzijds kan dat leiden tot een bevestiging van het cordon sanitaire, wat de extreemrechtse partij en zijn 811.000 kiezers in een slachtofferrol duwt. Anderzijds reikt de koning de hand naar die kiezers, waarvan een deel een proteststem heeft uitgebracht. Het zijn immers niet allen rechtse extremisten. De koning betrekt hen in zijn reflectie en stelt het Belang op proef".

Emeritus hoogleraar Hedendaagse Geschiedenis Mark Van den Wijngaert (KU Leuven) zei vandaag in De Standaard dat de koning in de fout gaat als hij Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken niet zou ontvangen. "Hij kan niet naast het verkiezings­resultaat kijken. Als hij Vlaams Belang niet uitnodigt, maakt hij een politiek statement. Dan schendt hij zijn neutraal statuut en verliest hij zijn geloofwaardigheid als bemiddelaar. Dan zal hij langs Vlaamse kant alleen maar meer in vraag gesteld worden", verklaarde hij, voordat de uitnodiging van het paleis bekendraakte.

Van den Wijngaert verwees nog naar koning Albert II, die zijn neutrale rol nogal gemakkelijk losliet en uitspraken deed die als een sneer naar de N-VA konden worden geïnterpreteerd. "Hopelijk maakt koning Filip niet dezelfde fout", aldus Van den Wijngaert in de krant. "Filip is wel veel beter omringd dan Albert II.”