Ze was slim. Getalenteerd. Als ze zich ergens op toelegde, beheerste ze dat tot in de puntjes. En ze was mooi. Maar ook ziek. Wat zich op jonge leeftijd manifesteerde als extreme faalangst, zou evolueren tot een ernstige persoonlijkheidsstoornis en later zou er ook een vorm van autisme worden vastgesteld. Tot haar psychisch lijden ondraaglijk werd en alleen euthanasie nog een uitweg bood voor Line Marescau (34) uit Berendrecht.

“De dag dat we naar het ziekenhuis reden, was zo surreëel. We vertrokken met vier in de auto: mama, papa, Line en ik. Op dat moment geloofde ik nog altijd niet dat ik zou terugkeren zonder zus.”

Anderhalf jaar na het overlijden van zijn zus heeft Lieven Marescau (37), grafisch redacteur bij uw krant, het nog steeds moeilijk om te praten over de dag dat hij afscheid moest nemen. Vijfentwintig jaar lang had ze met psychische problemen gekampt. Haar grote broer was al die tijd haar rots in de branding. Maar op 34-jarige leeftijd, nadat ze alle soorten therapieën en medicatie had geprobeerd, besliste ze dat het zo niet verder kon.

Line had altijd gezegd dat ze voor haar dochtertjes, een tweeling van ondertussen negen, zou blijven zorgen tot ze oud genoeg waren om op eigen benen te staan. Maar de last van haar persoonlijkheidsstoornis – manisch depressiviteit en een vorm van autisme – werd gewoonweg te zwaar. In 2014 diende ze een aanvraag voor euthanasie in. Op 11 augustus 2015 sliep ze in.

Foto als afscheid

“We hadden eigenlijk nooit geloofd dat het écht zo ver zou komen. Dat ze uiteindelijk wel zou afzien van het idee, dachten we”, vertelt Lieven. “Maar dan kreeg ik telefoon. Dat het zou gebeuren op 11 augustus en dat ze graag had dat ik erbij was. Die dag ging mijn vader haar ophalen bij haar thuis. Daarna pikte hij mijn moeder op (de ouders zijn gescheiden, red.) en vervolgens mij. Samen reden we naar het ziekenhuis in Jette. In de auto gaf Line mij een foto waar we samen op stonden. Hou hem maar bij, zei ze. Ze was op dat moment al een beetje afscheid aan het nemen.”

“In het ziekenhuis werden we naar een simpele kamer geleid, met een bed en een stoel ernaast. Terwijl mijn zus het zich comfortabel maakte op het bed, ben ik emotioneel gecrasht. Ik knuffelde haar al huilend, en ze zei dat ik niet triest moest zijn. Na een laatste gesprek met haar begeleidende arts, waar wij niet bij mochten zijn, kwam de verpleegster binnen en koppelde ze de baxter aan. Toen gingen er zo veel gevoelens door me heen. Je staat daar in die kamer en vraagt je af: Is dit nu echt?”

“De verpleegster draaide het kraantje van de baxter open. Ik zat op de stoel naast haar bed en hield haar vast. Na een paar seconden zei ze: Ik voel het. Daarna gleed ze weg. Enkele minuten later kwam de dokter met zijn stethoscoop controleren of er nog een hartslag was. Mijn zus was overleden.”

Lieven heeft het nog steeds moeilijk om het surreële van de situatie onder woorden te brengen. “Onderweg naar huis besef je dan plots dat dit onderdeel is van het leven”, zegt hij. “Je hebt net afscheid genomen van je zus, op een manier die eigenlijk niet in het scenario stond, maar het leven rond je gaat wel gewoon door. Op de weg van Jette naar huis staat er nog steeds diezelfde file en word je voorbijgestoken door diezelfde vrachtwagens. Maar je eigen leven is zó hard veranderd. Plots ben je enig kind.”

Ver-van-mijn-bedshow

Terwijl het verdriet om zijn zus nog altijd enorm is, grijpt Lieven haar verhaal aan om iets moois te realiseren in haar naam. Samen met R. Antwerp F.C., zijn geliefde voetbalclub die al meermaals bewees dat ze een groot hart heeft, zet hij nu een reeks evenementen op ten voordele van de Rode Neuzen Dag van Q-Music, VTM en Belfius. Die jaarlijkse actie zamelt geld in voor betere opvang van jongeren met psychische problemen. De eerste editie, vorig jaar, bracht bijna 3,9 miljoen euro op.

“In de vijfentwintig jaar dat mijn zus met haar persoonlijkheidsstoornis kampte, heb ik gemerkt dat er nog steeds een soort taboe en een vorm van onbegrip bestaat als het gaat over psychische aandoeningen”, vertelt Lieven. “Ergens is dat begrijpelijk. Voor mensen die er nooit mee geconfronteerd zijn, is het een ver-van-hun-bedshow. Zij denken vaak: Zèg, dat ze eens gewoon alles op een rijtje zetten en tevreden zijn met wat ze hebben. Maar jammer genoeg werkt het zo niet.”

“Het menselijk brein is zo enorm complex en uniek. Psychische aandoeningen en depressies zijn, naast kanker, de ziektes van de 21ste eeuw. Zij die ermee kampen, kunnen niet zomaar de knop omdraaien. Dat die perceptie bij veel mensen nog altijd leeft, vind ik jammer. Er zou veel opener over mogen worden gesproken. Want dat heb ik geleerd: door veel te praten, door eerlijk en open te zijn, kan je veel van je eigen problemen en die van anderen oplossen.”

Slim en knap, maar faalangst

Dat psychische problemen complex en heel persoonlijk zijn, bewijst Lines levensloop. “Ze was al van jongs af heel clever”, vertelt Lieven. “Leren zwemmen deed ze bijvoorbeeld simpelweg door naar anderen te kijken. Ze sprong in het water en was vertrokken. Maar evengoed kampte ze op die jonge leeftijd al met extreme faalangst. Ze kon bijvoorbeeld erg goed hardlopen, maar durfde het niet aan om dat in groep te tonen.”

“Al snel nam die faalangst nog veel grotere proporties aan. Ze kreeg enorme paniekaanvallen, ook op school, of thuis als ze een belangrijke schooltaak of een proefwerk had. Ze moest vaak thuisblijven omdat ze gewoonweg te bang was om buiten te komen. Ze raakte op school niet verder dan het tweede middelbaar. Toen werd bij haar ook een persoonlijkheidsstoornis vastgesteld, in combinatie met haar puberteit.”

“In die periode gingen ook mijn ouders uit elkaar. We weten het niet zeker, maar mijn vader is ervan overtuigd dat die breuk van invloed is geweest op haar stoornis. Op haar zestien jaar kreeg ze, naast de andere diagnoses, van een arts in het Middelheimziekenhuis voor het eerst te horen dat ze manisch-depressief was. Periodes van extreme euforie werden gevolgd door weken van al even extreme neerslachtigheid. Ze sloot zich op, sliep heel veel en had een bijzonder negatief zelfbeeld. En dat terwijl ze beeldschoon was. Waarschijnlijk heeft ze haar aandoening genetisch meegekregen via mijn vaders kant. Ook hij kampt met psychische problemen, zij het in veel mindere mate dan Line.”

Een job vinden – en vooral houden – was moeilijk door haar psychische problemen. Line bezocht dokters, psychologen, psychiaters en instellingen, en probeerde tegelijkertijd een leven op te bouwen. “In 2005 leerde ze iemand kennen met wie ze lang zou samenblijven”, vertelt Lieven. “Voordien had ze al verschillende relaties proberen op te bouwen, maar die sprongen telkens af.”

“Het was een turbulente relatie. Samen kregen ze twee dochtertjes, een tweeling. Maar ook daar speelde haar aandoening haar parten. In een slechte periode sloot Line zich helemaal op in haar huis, met de gordijnen dicht en haar dochtertjes bij haar. Ze hield hen thuis van school en sloot hen op die manier af van de realiteit. Het was geen gezonde situatie. Uiteindelijk gingen zij en haar vriend uit elkaar. Ze eindigde alleen. Sinds haar dood zorgt mijn moeder voor de kindjes. Ook zij hebben een lichte vorm van autisme. Maar ze stellen het elke dag beter.”

Boos op academische wereld

Na jaren van tevergeefs zoeken naar een zinvol leven, naar geluk en stabiliteit, besliste Line in 2014 dat ze niet meer verder kon. “Ze moest toestemming krijgen van drie onafhankelijke artsen en kreeg die ook. Enerzijds probeerden we haar duidelijk te maken dat er ook andere oplossingen waren. Maar anderzijds vonden we het ook belangrijk om respect te tonen voor haar keuze. Het was haar ‘project’, en ze had het talent om zich ergens in vast te bijten en tot in de puntjes voor te bereiden.”

“Vandaag hebben we het er allemaal moeilijk mee. Mijn moeder voelt een boosheid tegenover de academische wereld. Ze vindt dat wij als familie omwille van het beroepsgeheim te weinig zijn geraadpleegd door de artsen, waardoor Lines verhaal erg eenzijdig was. Mijn vader heeft het nu moeilijker met haar dood dan vlak na de euthanasie. In die periode was er zoveel gebeurd, zoveel geruzied ook. Maar die ruzies zijn nu vergeten. Alleen de herinnering aan zijn dochter blijft over.”

“Eén troost heeft hij: hij heeft op een waardige manier afscheid kunnen nemen van Line. Hij zegt altijd: Beter zo, dan dat we haar zouden moeten gaan identificeren in het mortuarium. En ik? Ik mis mijn zus. Ze zei altijd dat ik de enige was die ze écht kon vertrouwen. En dus kwam ze met haar problemen naar mij. Dat legde een grote druk op mijn schouders. Soms werd die druk té groot. Desondanks heb ik haar altijd doodgraag gezien. En zal ik dat ook altijd blijven doen.”

Wat kunt u doen?

- Nu zondag 6 november speelt R. Antwerp F.C. uit tegen KSV Roeselare. Daar zullen Rode Neuzen worden verkocht voor 5 euro per stuk.

- Volgende week zondag, op 13 november, worden er Rode Neuzen verkocht aan het Bosuilstadion. Tijdens de match tegen Cercle Brugge wordt er ook You’ll Never Walk Alone gezongen. Bedoeling is dan dat zo veel mogelijk mensen hun Rode Neus opzetten.

- In de Fan Shop van Antwerp zijn de Rode Neuzen te koop tot en met 25 november.

- Tot en met zaterdag 26 november kunt u er ook bieden op een gesigneerde Rode Neus. Acht Neuzen zijn gehandtekend door de spelers en één door Hans-Peter Lehnhoff, een van de grootste Antwerp-spelers aller tijden.

Meer informatie vindt u hier.