Politici van verschillende partijen namen een loopje met de privacyregels bij de verkiezingen

“Hebt u al een keuze gemaakt voor morgen?” In de dagen voor de verkiezingen hebben veel kandidaten nog snel een mail rondgestuurd met een wervende titel en een pakkende boodschap. Omdat zo’n gepersonaliseerd mailtje invasief kon overkomen, begonnen sommigen kandidaten hun e-mail met een waarschuwing, zoals deze Groen-kandidaat: “Misschien verschiet je nu dat je een berichtje van mij krijgt”.

Verschillende kiezers schrokken inderdaad en bezorgden ons mails, WhatsApp-berichten en sms’jes van politici van verschillende partijen die een loopje namen met de regelgeving. Sinds mei 2018 zijn er strikte regels door de invoering van de Algemene Verordening Gegevensbescherming, meestal in het Engels afgekort tot GDPR. 

‘Eén mailtje’

Iemand maakte bezwaar tegen een mail van Bert Anciaux, lijstduwer op de sp.a-lijst voor het Europese Parlement: “Ik heb ooit les van hem gehad. Ik denk dat mijn mailadres zo in zijn contactenlijst is terechtgekomen.” Verschillende anderen vroegen zich af hoe Leuvens gemeenteraadslid voor sp.a Bert Cornillie aan  hun e-mailadres kwam. Die stuurde de dag voor de verkiezingen een mail om op zijn broer Jan te stemmen, op plaats twee op de sp.a-lijst voor Europa. 

“Ik heb een mail gestuurd naar ongeveer 1.200 adressen, maar dat zijn mensen die ooit met mij contact hadden, of hun adres stond misschien in kopie van iemand die mij eens gemaild heeft”, zegt Bert Cornillie. “Voor alle duidelijkheid, dit was één mailtje, en ik ga met hun data verder zeker niets aanvangen. Ik moet toegeven dat ik de regelgeving niet op voorhand heb doorgenomen.”  

N-VA-quiz

Een verkiezingsmail geldt als direct marketing, en die vereist sinds de GDPR de voorafgaandelijke toestemming. Er is een uitzondering als er een band is tussen de burger en de politieke partij, zoals bij een partijlid of een sympathisant, maar ook dan dient die burger duidelijk geïnformeerd te worden over het mogelijke gebruik van zijn adres en de gelegenheid hebben om daartegen bezwaar te maken.

Vanaf wanneer is iemand sympathisant? En wat als die sympathie omslaat? Hans Verreyt, die van op de vierde plaats bij Vlaams Belang een zitje in de Kamer kon bemachtigen, stuurde vlak voor de verkiezingen een mail, naar 1.474 adressen. Dat ging om persoonlijke contacten, maar campagnemedewerkers bezorgden hem ook een lijst met Vlaams Belangers uit hun regio. “Een van die geadresseerden had in het verleden interesse in het Vlaams Belang, maar het is bij een eenmalig contact gebleven. Intussen is hij actief bij N-VA. Hij had deze e-mail niet mogen krijgen”, zegt Verreyt.

Ook het gebruik van adressen uit een bepaalde databank voor andere doeleinden kan niet zomaar. Iemand van N-VA in Hulshout gebruikte de contactenlijst van een N-VA-quiz die in oktober plaatsvond om nu reclame te maken voor de plaatselijke kandidaat. Een Groen-politicus uit Vlaams-Brabant had als oud-scoutsleider nog toegang tot de adressenlijst van de plaatselijke scouts.  

Boete

In ons land waakt de gegevensbeschermingsautoriteit over onze privacy. Ze gaf vorige week een burgemeester een boete van 2.000 euro omdat hij bij de gemeenteraadsverkiezingen in oktober een verkiezingsmail had gestuurd naar enkele burgers. Hij had hun e-mailadres doordat ze eerder in contact waren over een bouwgeschil. Het is de eerste boete sinds de oprichting van de gegevensbeschermingsautoriteit in mei vorig jaar. De gegevensbeschermingsautoriteit heeft veertien klachten over electorale e-mails binnengekregen, maar veel mensen kennen vermoedelijk de weg niet naar de nieuwe instelling, die de vroegere privacycommissie vervangt.

“Het hoeft niet te verbazen dat de eerste GDPR-boete voortkomt uit de politiek”, zegt Magali Feys, advocate gespecialiseerd in privacy, van kantoor Acontrario. “De regels zijn zeker niet strenger voor de politiek, maar je haar gaat er meer van rechtstaan. Mensen hebben soms een sterke voorkeur voor een bepaalde partij en een sterke afkeur voor een andere. Je voelt je betrapt als je dan uit het niets zo’n mail krijgt.”

Brieven per post

Politici hebben al een uitzondering die het bedrijfsleven niet heeft: ze kunnen gepersonaliseerde brieven per post sturen, waarvoor ze gebruik kunnen maken van de kiezerslijsten die hen toegang geven tot naam, adres, geboortedatum en geslacht. Vlaams Belang kon zich zo per brief richten aan alle jongeren die voor het eerst gingen stemmen. En de Vlamingen in het buitenland kregen een brief van Open Vld. 

Sp.a’er Bert Cornillie gebruikte bij de gemeenteraadsverkiezingen die kiezerslijsten om het personeel van de KU Leuven aan te schrijven, waar hij zelf werkt. Hij legde het organigram van de universiteit, dat publiek is, naast de kiezerslijst. Dat mag dan weer niet, want dat organigram is een databank met een ander doel. 

“2.500 mensen hebben toen zo’n brief gekregen en dan had je vijf mensen die daar een probleem van maakten”, zegt Cornillie. “Ik begrijp dat, want de gevoeligheid rond privacy is sterk toegenomen. Maar ik stalk mensen niet. Als je kijkt naar de inmenging vanuit het buitenland via de sociale media en alle cookies die we moeten aanvaarden op websites, dan vind ik de regelgeving wat scheefgetrokken.”