Professor seksueel strafrecht leert ons legaal flirten: ‘Wees niet te bruusk en neem je tijd’

Het is één van de hits van het moment. In het lichtvoetig huppelende 'Balance Ton Quoi' stelt Angèle met een engelenstemmetje op kordate wijze seksisme aan de kaak. “Een geschenk uit de hemel”, noemt professor Liesbet Stevens (KU Leuven) het liedje en de bijhorende clip. “Onze aanpak verschilt grondig - zij een video van vier minuten, ik een boek van bijna 200 pagina's - maar onze missie is dezelfde: de accidenten uit het seksuele verkeer halen.”

De ondertitel van 'Hoe Legaal Te Flirten?' werkt verklarend: 'Een gids voor vrouwen en mannen over seksueel geweld en #metoo.' Een uitloper, dus, van de storm die in oktober 2017 opstak. De schandalen rond onder anderen Harvey Weinstein en Bart De Pauw zorgden voor een vloed aan getuigenissen over seksueel grensoverschrijdend gedrag. “De hashtag #metoo ging viraal en een aantal illusies werden ontmaskerd”, zegt Liesbet Stevens. “Twee hardnekkige misverstanden weerhielden er ons tot dan toe van om het probleem de aandacht te geven die het verdiende.”

Welke waren dat?

“Om te beginnen: dat het allemaal nogal meeviel met dat 'zogenaamde' seksueel grensoverschrijdende gedrag. Niet, dus. Er zijn ongeveer evenveel vrouwen die in hun leven een verkrachting meemaken (één op de tien) als er vrouwen zijn die borstkanker krijgen (één op de negen). Dat iedereen verscheidene mensen kent die borstkanker hebben (gehad), maar dat de meeste mensen niemand kennen die werd verkracht, zegt veel.”

“Aan de basis lagen hardnekkige stereotypen: 'Mannen zijn nu eenmaal mannen, daar kunnen ze toch niks aan doen?' Een andere oorzaak was ongebreideld seksisme, waarbij vrouwen worden weggezet als minderwaardige, zwakke wezens.”

Kortom, het was de schuld van de venten?

“Vrouwen zijn veel vaker het slachtoffer van seksueel geweld dan mannen, dat is zo. Maar dat betekent ook dat mannen minder goed kunnen inschatten hoe vaak het voorkomt en hoe groot de impact ervan kan zijn op het slachtoffer. Ze ervaren zelden hoe zoiets een leven overhoop kan halen. Maar dat is geen geldig excuus om de kop in het zand te steken.”

Wat was het tweede grote misverstand dat opdook na #metoo?

“Dat het allemaal zo klaar als een klontje was. Wat kan en wat kan niet, elke 'normale' mens wist dat toch? Daders van seksueel grensoverschrijdend gedrag waren volgens de goegemeente ook uiterst herkenbaar: de onbekende man die zich in een donker steegje of een park met extreem fysiek geweld aan een jonge vrouw vergrijpt. Fout, de realiteit is veel complexer: verkrachtingen en aanrandingen zijn maar het spreekwoordelijke topje van de ijsberg - er zijn andere varianten van seksueel grensoverschrijdend gedrag die méér voorkomen. Bovendien zijn de daders vaker bekend dan onbekend. De hele heisa rond #metoo heeft voor een dikke nevel gezorgd. Het leek me een goed idee om de mist te laten opklaren door als specialist seksueel strafrecht op papier te zetten wat anno 2019 niét kan.”

U zegt er wel meteen bij dat niet elke grens duidelijk te trekken is.

“De tijd waarin er alleen sprake was van strafbare feiten wanneer een vrouw, ondanks haar verzet, met bruut geweld overmeesterd werd, ligt gelukkig achter ons. Zij het nog niet zo heel lang. De wetswijziging waarmee het ontbreken van toestemming het doorslaggevende element werd om te kunnen spreken over een verkrachting, dateert van 1989. En als er al duidelijkheid is over waar de grens van het strafbare seksueel grensoverschrijdende gedrag ligt, dan is er veel minder duidelijkheid over de grens van wat moreel laakbaar, maar toch niet strafbaar is. Wat kan shockeren of kwetsen in seksueel getinte interacties, maar waar politie of justitie niet meteen een rol in heeft. Iemand ongepast aanstaren in de trein, bijvoorbeeld, of je hand langdurig en veelvuldig op de schouder van een personeelslid leggen.”

Dat soort gedrag vinden we maar niets, maar we maken het ook niet strafbaar: waarom eigenlijk?

“We tolereren het in het licht van een hogere maatschappelijke waarde, namelijk de menselijke vrijheid. Om als individu vrij te kunnen zijn, mag niet alles in regels vastgelegd worden en moeten we nu eenmaal een aantal gedragingen van elkaar verdragen. Gedrag dat de ene onaangenaam of vervelend vindt, maar dat de andere wel vindt kunnen. Het doet natuurlijk wel de vraag rijzen: hoe moet je dan legaal flirten?”

Ik wou ze net stellen. Al was het maar omdat tijdens het flirten ‘de toestemming’ nog niet aanwezig is.

“Precies. Als je iemand tegenkomt die je ziet zitten, kun je moeilijk eerst vragen of het gepast is dat je hem of haar probeert te versieren. Flirten vraagt om speelruimte. Maar doordat je elkaars grenzen nog niet kent, wordt het risico op grensoverschrijdend gedrag ook groter, natuurlijk.”

En dan zijn we verbaasd dat veel mannen en vrouwen sinds #metoo in een kramp geschoten zijn: je zou toch voor minder?

“We focussen nu op wat er kan mislopen en wat niet zou mogen, maar de meerderheid van de seksuele interacties, of het nu om flirten gaat of echte seks, verloopt natuurlijk zonder problemen. Dat wil ik toch ook even aanstippen.”

Vertel ons toch maar wat we beter niét doen.

“Tijdens de flirtfase primeert het criterium van redelijk aanvaardbaar gedrag. Net omdat je nog niets hebt kunnen aftoetsen, moet je extra voorzichtig zijn. Als je iemand net leert kennen op café́, is het niet redelijk om je gesprekspartner te overvallen met je wensen over anale seks. Wees niet te bruusk, neem je tijd en zet je voelsprieten op. Je hoeft echt niet in 3 seconden van 0 tot 100 per uur te gaan om te scoren. Wie het initiatief neemt bij het flirten, staat als het ware als tweede voor het rode licht en moet zich aanpassen aan de snelheid van de andere om een kop-staartbotsing te vermijden. Een man die een getrouwde vrouw vraagt of haar ring even 'vast' zit als haar huwelijk, is creatief en voorzichtig.”

U legt de lat wel hoog.

“Ik maak me sterk dat er weinig mensen rondlopen met een woordenschat die zich beperkt tot 'schoon poepke' en 'hey tetten'.” (lacht)

“Overigens moet ook de ontvanger van flirtgedrag redelijk zijn in zijn of haar reactie. Het is not done om grof te reageren op een flirtende man of vrouw in wie je geen interesse hebt. Iemand afwijzen kan ook op een respectvolle, vriendelijke manier.”

Ja maar, professor, haar rokje was zo kort en haar decolleté zo diep: dat was toch duidelijk een uitnodiging tot wat geflirt?

“Als een vrouw 's ochtends beslist om zich sexy te kleden, dan is het omdat ze zin heeft om sexy kleren te dragen. Punt. Dat zo'n vrouw in de loop van de dag reactie krijgt op haar uiterlijk, is op zichzelf niet grensoverschrijdend. Maar sexy kleren zijn nooit een uitnodiging voor boers, respectloos gedrag. In dezelfde categorie, en ook letterlijk te zien in het clipje van 'Balance Ton Quoi': een 'neen' is echt wel een 'neen'. Mannen die denken dat vrouwen die hun avances afwijzen, stiekem naar hen hunkeren, hebben ongelijk.”

We hebben allemaal nog een lange weg te gaan, zegt u. Wie gaat ons seksueel opvoeden?

“In de eerste plaats moeten ouders hun verantwoordelijkheid nemen. Hoe on-Vlaams het ook is om met je kinderen over seks te babbelen en alles wat daarmee te maken heeft: het zal toch moeten. Omdat problemen zich vaak voordoen bij jongvolwassenen (18-25 jaar) moeten ook hogescholen en uniefs een tandje bijsteken. De KU Leuven denkt er nu aan om dit specifieke onderwerp te behandelen tijdens een startweek. Dat zou geweldig zijn.”

De romantiek is wel ver weg.

“Dit boek is niet geschreven voor mensen die van nature romantisch zijn aangelegd. Al zullen ook zij in sommige situaties handvaten kunnen gebruiken. Want ik ben ervan overtuigd dat we allemaal potentiële daders van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn. En dus moeten we er ons te allen tijde van bewust blijven dat er grenzen zijn en dat we de ander moeten respecteren. Ook tijdens het flirten.”

'Hoe Legaal Te Flirten?', Liesbet Stevens, Borgerhoff & Lamberigts, 184 blz.