Wat met de elektrische apparaten in huis? Moeten we de stekkers uittrekken?

'Zeker', zegt elektricien Peter Dossche. 'Het is niet zo dat apparaten nu standaard meer beveiligd zijn dan vroeger. Valt de bliksem op je huis, dan is er gegarandeerd schade aan je elektronische apparaten.'

Waarom hebben we dan niet meer de reflex om bij bliksem alle stekkers uit te trekken? 'Ik vermoed dat we vroeger voorzichtiger waren', zegt Dossche. 'Wel bestaat er intussen apparatuur om je elektronica te beschermen tegen een blikseminslag. Maar die moet dus extra geïnstalleerd worden.'

Dergelijke schade aan elektrische apparaten wordt haast altijd vergoed door de brandverzekering.

Mag je met een gerust hart je smartphone gebruiken als het bliksemt?

'In tegenstelling tot een vaste telefoon is een smartphone ongevaarlijk tijdens een onweer. Als de bliksem inslaat op je huis, kan de stroom in de elektrische leidingen terechtkomen, en dus ook op een vaste telefoonlijn. Contact kan dan een elektrocutie veroorzaken', waarschuwt Delobbe.

Mag je tijdens noodweer onder een boom schuilen?

'Een bliksem zoekt het hoogste punt op', zegt Delobbe. 'Je kan je dus maar beter zo klein mogelijk maken als het onweer uitbreekt.' En wat je al helemaal niet moet doen, is onder een boom gaan staan. Zeker niet als die geïsoleerd staat. 'Als er op een open vlakte maar één boom staat, is de kans groot dat de bliksem daar zal inslaan.'

'In een bos loop je dan weer minder risico. Daar zou het al moeten lukken dat de bliksem net die ene boom treft waar je onder staat.'

Beschermt je auto je tegen bliksem?

Ja, want die functioneert als een ‘kooi van Faraday’, legt Delobbe uit. 'Het metalen koetswerk van een auto biedt een goede bescherming tegen bliksem.' Als de bliksem op je voertuig inslaat, wordt de stroom via het koetswerk afgeleid en blijf je dus veilig.

Is een paraplu openen wel een goed idee?

Dat hangt ervan af uit welk materiaal die bestaat. 'Een paraplu uit plastic zal geen problemen geven als het bliksemt. Een metalen structuur daarentegen verhoogt het risico om getroffen te worden door een blikseminslag', zegt Delobbe.

Mag je een bad of douche nemen als het onweert?

'De hoge spanning van een bliksem kan op de waterleidingen overslaan. En laat water net een goede geleider voor elektrische stroom zijn (water zelf is geen geleider maar de opgeloste stoffen in water vaak wel, red). Het lijkt me dus verstandig om niet in bad te gaan wanneer het hevig onweert', waarschuwt Delobbe.

Is een blikseminslag altijd dodelijk?

Haal je er de statistieken bij, dan loop je maar één kans op drie miljoen dat je door een bliksem wordt getroffen. 'Landbouwvelden zijn risicoplekken. Maar in vergelijking met honderd jaar geleden doen we minder activiteiten buiten. Binnenshuis is het risico op een inslag veel kleiner', zegt Delobbe.

Het is zeker niet zo dat je sowieso sterft bij een blikseminslag. Zo’n inslag is maar in een derde van de gevallen dodelijk. Vaak kan reanimatie nog redding bieden.

'De gevolgen kunnen fysiek en mentaal wel ernstig zijn', zegt Dieter Poelman. Patiënten lopen vaak zware brandwonden op aan de binnen- en buitenkant van het lichaam. Veel slachtoffers ontwikkelen ook gedragsstoornissen. Ze worden depressief of veranderen van persoonlijkheid.

WELKE VOORZORGEN KAN JE NOG NEMEN?

Hoe bereid je je voor?

• Sluit ramen en deuren.
• Haal alles binnen wat de wind kan wegblazen.
• Ontkoppel de aansluitingen van computer en tv.

Waar moet je schuilen tijdens onweer met bliksem?

• In een gebouw, weg van de ramen. Het licht van de bliksem is bijzonder fel en een nabije inslag kan je verblinden. Bushokjes, carports of open schuilplaatsen bieden geen bescherming.
• Op de camping: ga niet schuilen in een tent. Een metalen caravan is wel een goede schuilplaats. Sluit ramen en deuren en koppel de elektriciteitsleiding los.
• In een auto met metalen koetswerk en dak (dus geen cabrio). Hou wel alle ramen en deuren gesloten. Als de bliksem inslaat, merk je daar in de auto weinig van, afgezien van een enorme knal en mogelijke schade aan elektronische apparatuur.

Wat als je buiten bent?

• Personen of voorwerpen die boven de omgeving uitsteken, lopen het grootste risico om rechtstreeks getroffen te worden. Je loopt dus vooral gevaar als je in een open veld loopt. Probeer in dat geval op een veilige plaats beschutting te zoeken. Als dat niet mogelijk is, neem dan de veiligheidshouding aan: ga gehurkt op je tenen zitten, sla de armen om de knieën, hou het hoofd zo laag mogelijk, sla de handen over de oren en zet de voeten tegen elkaar. Ga nooit plat op de grond liggen. Hurk indien mogelijk in een greppel.
• Blijf uit de buurt van hoge bomen, lantaarnpalen, torens en hoogspanningsleidingen. Dat geldt ook voor metalen voorwerpen als tentstokken, fietsen en hengels. Blijf op minstens drie meter afstand van hekwerken of afrasteringen.
• Als je in het bos bent, zoek dan een groepje lage bomen aan het laagste deel van het terrein. Ga nooit onder een alleenstaande boom staan.
• Bij zwemmen of varen: ga zo snel mogelijk uit het water, ook uit overdekte zwembaden. Dat geldt ook voor duikers en surfers.
• Als je op een fiets, brommer of motor zit of aan het paardrijden bent, stap dan zo snel mogelijk af en ga schuilen.
• In groep loop je een groter risico op blikseminslag. Blijf dus niet bij elkaar, maar zoek beschutting of hurk verspreid van elkaar op minstens twee meter afstand.
• Staak onmiddellijk elke buitensport. Loop zeker niet rond met vislijnen, golfsticks of een jachtgeweer.

Wat moet je doen bij een ongeval?

• Voor materiële schade en niet-dringende oproepen is er het noodnummer 1722.
• Als je getroffen wordt door de bliksem, zijn de meest voorkomende fysiologische gevolgen brandwonden, geheugenverlies, bewusteloosheid, verlamming, hartstilstand of fibrillatie en het stilvallen van de ademhaling.
• Iemand die getroffen werd door de bliksem is niet elektrisch geladen en mag zonder gevaar worden aangeraakt voor het toedienen van de eerste hulp. Bel de hulpdiensten (100 of 112) en omschrijf kort en duidelijk het voorval en de juiste plaats.
• Bied eerste hulp aan (mond-op-mondbeademing, verzorging brandwonden, ...) in afwachting van de ambulance.