Toxic masculinity is terug van nooit echt weggeweest: ‘Chance dat je zulke mooie borsten hebt’

Het vertrouwde antimigratiediscours van Vlaams Belang ruimde deze week plaats voor wat tegenwoordig bekendstaat als neomasculiniteit, of toxic masculinity: mannen en vrouwen horen aparte, duidelijke rollen te hebben, gebaseerd op hun biologische grondslag. Deze samenleving is namelijk helemaal aan het doorfeminiseren. 

“Holebi’s die trouwen en kinderen krijgen, dat vind ik een brug te ver.” De uitspraak van Dominiek Sneppe, VB-verkozene in de Kamer, schoot bij velen in het verkeerde keelgat, ook in de eigen partij. Voorzitter Tom Van Grieken en een resem kopstukken distantieerden zich. ‘Niet het partijstandpunt.’ 

Dat was ongetwijfeld anders voor wat Chris Janssens, die deel uitmaakt van het onderhandelingsteam van Vlaams Belang, in De afspraak zei over de diversiteitsquota bij de VRT. “Allochtonen, holebi’s..., wie dan ook die tot een kansengroep behoort, moet op basis van zijn eigen talenten aangeworven worden. Ze moeten niet gepusht worden door subsidies of quota.”

Het is een doorn in het oog van Elke Jeurissen, ondernemer en oprichter van Straffe Madammen, een organisatie die vrouwen zichtbaarder wil maken in de media. Een deel van die diversiteitsquota is gericht op de aanwezigheid van vrouwen. Hoewel ze de helft van de bevolking uitmaken, vertegenwoordigen vrouwen maar 25 procent van de experts in nieuwsprogramma’s. 

“Bij de VRT is het hoger, omdat de overheid er een doelstelling van maakte in de beheersovereenkomst en streeft naar 40 procent vrouwen en 7,5 procent nieuwe Vlamingen op het scherm tegen 2020", zegt Jeurissen. “Als je het er niet eens mee bent dat we meer inclusie nodig hebben, prima, maar het is wel een beetje middeleeuws. Maar ja, je hebt nu Trump, Orban en Baudet die doodleuk blijven verkondigen hoe superieur het mannelijke wezen is. Gaan we echt terug naar die tijd?”

In de lage landen is Thierry Baudet van Forum voor Democratie het boegbeeld van de toxic masculinity. “We verliezen onze mannelijkheid”, zei hij in een interview. “We gaan voor consensus, een vrouwelijke waarde. We zijn bang.” 

In een recent essay liet hij zich laatdunkend uit over de ‘bevrijde’ status van de vrouw – die aanhalingstekens plaatste Baudet. “Hoe pakt dit werkelijk voor ze uit? Wat gebeurt er als ze dertig worden? Als ze fulltime blijven doorwerken, dan wordt het bouwen aan een gezin extreem moeilijk, zelfs onmogelijk. Daarom krijgen vrouwen in de westerse wereld ook steeds vaker minder kinderen – als ze er al krijgen.”

Ouderwets machogedrag

Wat Baudet hier zegt, is hetzelfde als wat Jeurissen in haar workshops in bedrijven vertelt, maar oorzaak en gevolg worden omgedraaid: het krijgen van kinderen is een rem op de carrière. “Onze arbeid is nu eenmaal met mannelijke bril ontworpen. Een groot advocatenkantoor in België merkte dat zijn advocaten rond hun 30ste afhaakten. Het richtte een werkgroep op om werk en gezin beter op elkaar af te stemmen. Wie zat er in die werkgroep? De mannen. Wat meteen bewijst dat dit geen vrouwenissue is.”

In zijn boek over extreemrechts in Duitsland, Zweden en de VS stelt de Amerikaanse socioloog Michael Kimmel dat niet de racistische ideeën de voornaamste aantrekkingskracht zijn voor jongeren, maar wel de mannelijke identiteit. 

Giftige mannelijkheid tiert ook welig in de ‘manosphere’: blogs en sociale media waar het mannelijke hetero-ideaal wordt gevierd. Op Reddit en 4Chan circuleert een powerpointpresentatie met foto’s van Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten en instructies voor hoe mensen moeten masturberen voor haar. Een gebruiker, DukeOfVlaanderen, fantaseert in de reacties: “Ik ga die slet zo fucking hard neuken met de volle kracht van de Vlaemsche Leeuw in me, zodat ze Bart De Wever en Tom Van Grieken smeekt om een coalitie.”

Het is een constante voor vrouwen die hun nek uitsteken: als ze kritiek krijgen, loert plat seksisme om de hoek. In die zin is toxic masculinity een buzzword voor ouderwets machogedrag. Zoals de twitteraar die deze week werd veroordeeld, onder andere omdat hij Unia-baas Els Keytsman ‘een moslimpijpende hoer’ had genoemd. 

Maar niet enkel vrouwen met een publieke rol krijgen nog altijd met seksisme te maken. Katrien Herdewyn, oprichter van de Belgische start-up Elegnano, getuigde in het Radio 1-programma Bij Debecker: “In een vergadering waar ik de enige vrouw ben, wordt nog steeds verwacht dat ik de notities neem.” 

Onlangs moest de CEO van het Leuvense techbedrijf DataCamp opstappen, na ongevraagd fysiek contact met een werknemer. Dat was wereldnieuws in de techsector. Het is herkenbaar voor Magali de Reu (29), een copywriter die in sneltempo naam heeft gemaakt in de Vlaamse tech. “Het is een mannenbastion”, zegt De Reu. “Onlangs deed ik een opdracht bij een grote onderneming in Brussel. Alles ging goed, tot de vrouwelijke manager even out was en door een man werd vervangen. Hij kon er niet tegen dat ik zelfverzekerd was en evenveel verdiende als hij. Hij heeft me uiteindelijk gewoon buitengezet.”

Toxic masculinity is dus meer dan een mening, het heeft ook een erg... tastbare kant. “Langer geleden was ik in loondienst bij een reclameagentschap in Sint-Niklaas. Er hing een familiale sfeer, waarvan ik snel merkte dat die misbruikt werd voor misplaatste opmerkingen. Zoals: ‘Chance dat je zulke mooie borsten hebt, want anders zou het opvallen dat je zo veel bent bijgekomen.’ Of wat te denken van de CEO die op mijn poep klopte? Ik was nog jong. Maar ik was vooral bang als een ‘seut’ over te komen. Ik dacht dat het erbij hoort als je wilt meedraaien in de zakenwereld.” 

De Reu woont in Brussel, waar ze op straat geregeld geconfronteerd wordt met jongeren die haar nafluiten. Maar de professionele toxische masculiniteit vindt ze toch van een ander niveau. “Dit zijn mannen die de hele #MeToo-campagne kennen.” 

Hard werken, hard feesten

Ook haar vriendin Britt De Valck (26) werkt als creatieve kracht, in de reclamesector. “Er heerst, geheel volgens het cliché, een sfeer van keihard werken en keihard vieren, maar tijdens het feesten gebeuren dingen die niet door de beugel kunnen. Zoals een van de managers die met een ijsblokje over de knie van een medewerker gaat, tot onder het rokje. Die persoon voelde zich daar niet goed bij, maar dat passeert allemaal.”

De Reu en De Valck zijn vrouwen die stevig in hun schoenen staan, maar beiden vertrokken bij die bedrijven omdat ze zich onmachtig voelden tegen de bedrijfscultuur. Nathalie Arteel (52) heeft een bedrijf met 25 werknemers uit de grond gestampt dat andere ondernemingen helpt aan een betere bedrijfscultuur. 

“Waar vrouwen mee worstelen, is dat ze zichzelf te klein maken en te veel ter discussie stellen”, zegt Arteel. “We moeten meer investeren in onszelf om mentaal sterk en veerkrachtig te zijn. Door de gemakkelijkste weg te kiezen, zijn we niet meer opgewassen om in de arena een boks te krijgen en recht te blijven.” 

Arteel beseft dat dit standpunt overkomt als victim blaming. Haar visie is het spiegelbeeld van die van Jeurissen. “Het is net die ‘act like a man’ waar we van af moeten”, zegt Jeurissen. “Inclusie gaat er net om dat we verschillende mensen rond de tafel hebben en geen klonen van elkaar. Als we al het vrouwelijke potentieel zouden ontginnen, boren we een goudmijn aan.”