Wat als landen als Thailand en Maleisië ons plastic afval niet meer willen en we er zelf mee gaan blijven zitten? 

Het lijkt een win-winsituatie: wij gebruiken plastic en het afval raken we kwijt door het uit te voeren naar landen buiten Europa die er wat aan verdienen. Tot in de landen die het afval invoeren protest ontluikt en beelden opduiken van gigantische stortplaatsen.

"Het vervoer van het plastic afval naar die landen is goedkoop", legt professor Karl Vrancken van de UAntwerpen en VITO uit. Het wordt op schepen geladen die bij ons producten uit Aziatische landen leveren. "Die schepen moeten sowieso terug. Het is interessanter om dan tegen kleine prijs plastic mee te nemen dan lege schepen te laten varen, want die brengen helemaal niets op."

Niet alle plastic afval wordt naar het buitenland verscheept. PET-flessen, bijvoorbeeld, en ander zogenaamd hoogwaardig plastic houden we al in de Europese Unie. "De plastics die we makkelijk kunnen recycleren blijven hier", zegt UGent-professor Steven De Meester. Hoe het zit met de andere plastic? "Daar hebben we eigenlijk geen sluitende cijfers over. Een deel belandt in Europese verbrandingsovens, andere in verre oorden."

Het plastic afval dat in onder meer Maleisië en Turkije  aankomt, wordt manueel gesorteerd. "Wat er in de berg nog rest aan hoogwaardig plastic kan naar een recyclagebedrijf, de rest komt waarschijnlijk vooral op stortplaatsen terecht", vermoedt professor Vrancken. 

Steeds meer landen die afnemer zijn van Westers plastic afval beseffen dat ze met troep blijven zitten. De recycleerbare stoffen brengen geld op, maar de rest vervuilt de leefwereld van de inwoners. Illegaal gedumpt afval spoelt weer aan op toeristische stranden. Die landen voeren nu één voor één strengere invoerregels in. China ging nog een stap verder en verbiedt import, maar ook landen als Vietnam en Thailand kondigden een stop aan in de nabije toekomst.

Stel dat die landen net als China in de toekomst gaan weigeren om ons afval nog over te nemen? Professor De Meester begint al te dromen. "Dan moeten wij meer gaan verbranden en dat kost ongeveer 100 euro per ton. De kosten zouden dus oplopen en dàt zou wel iets in beweging zetten op vlak van recyclage."

De recyclage van complexe plastic staat nog in de kinderschoenen. Al beweegt er wel wat. In Lanaken is er bijvoorbeeld een bedrijf waar ze harde plastic scheiden in verschillende polymeertypes. Na verkleinen, wassen en sorteren op kleur zijn de vlokken klaar om opnieuw plastic voorwerpen van te maken. Het lijkt een succes want het bedrijf breidt momenteel de capaciteit uit met de bouw van een tweede lijn.

En ook de petrochemie toont de laatste twee jaar steeds meer interesse. Aardolie is de basis van plastic. De aardolie wordt "gekraakt" en zo verder verwerkt tot brandstoffen, chemicaliën en plastic.

De vraag is nu hoe je op een rendabele manier van plastic weer aardolie kunt maken. Er zijn verschillende pistes, die noemen we chemische recyclage. "De piste van pyroliseren lijkt interessant", zegt Vrancken. "Daarbij gaan ze plastic verbranden met te weinig lucht waardoor het weer een brij of olie wordt. Na zuivering heb je weer het beginproduct: aardolie. Die techniek is klaar om op grote schaal uitgetest te worden, hoewel er nog praktische uitdagingen zijn."

In Vlaanderen zijn we erg goed in sorteren. Maar sorteren is niet hetzelfde als recycleren, zo geeft Fostplus ook zelf toe in ons economisch magazine "De Markt".

Opgehaald plastic gaat momenteel vooral naar omliggende landen. Vooral Duitsland, Frankrijk en Nederland staan verder om het een tweede leven te geven. Maar door de uitbreiding van de PMD-zak zullen de volumes aan gesorteerd divers plastic in eigen land groeien. In de huidige PMD-zak zitten er 7 verschillende afvalstromen, dat worden er 14. Fostplus hoopt dat die nieuwe volumes investeringen zullen aantrekken. 

Professor Steven De Meester vindt het een goede zaak dat we die stap nu gezet hebben. "We weten nog niet exact wat er 100 procent gerecycleerd kan worden. Zeker is wel dat de effectieve recyclagecijfers sowieso gaan stijgen. Er is veel bereidheid, zowel bij KMO's als bij grote chemische bedrijven om op zoek te gaan naar innovaties en oplossingen."

In de gewone PMD-zak zaten tot nu toe vooral de makkelijker te recycleren plastics. Steven De Meester pleit er in "De ochtend" voor dat bedrijven een voorbeeld nemen aan de PET-industrie. "PET-producerende bedrijven maakten onderling afspraken om dezelfde samenstelling te gebruiken en eenzelfde kleurloos materiaal te verkrijgen. Dat resulteert in een zuivere stroom afval die makkelijk opnieuw om te zetten is in textiel of opnieuw in PET-flessen."

De plastics die nu ook in de PMD-zak mogen zijn veel complexer: plastic in veel kleuren, verschillende samenstellingen en met meer bedrukking. "Hopelijk zet het bedrijven aan om onderling af te spreken dat bijvoorbeeld alle folie uit een welbepaalde samenstelling van plastic vervaardigd moet worden en hetzelfde geldt voor botervlootjes, enzovoort...  dan zou dat wel eens de sleutel tot succes kunnen zijn."

De Europese Unie nam de laatste jaren initiatief voor een duidelijker afvalbeleid. Stortplaatsen zijn te vermijden. En wat in verbrandingsovens terechtkomt moet verplicht elektriciteit opleveren. "Het hangt er van af waar je mee vergelijkt, maar de uitstoot van die ovens is beperkt en streng gereglementeerd. Ze zijn heel wat properder dan steenkoolcentrales" zegt professor Vrancken.

De overeenkomst die de EU onderhandelde met de multinationals gaat nog een stap verder. Tegen 2025 moet 65 procent van hun plastic gerecycleerd worden, tegen 2030 stijgt het naar 75 procent. "Grote petrochemische bedrijven zijn de laatste twee jaar echt wakker geschoten", vertelt professor Vrancken.

"Sluitend is het niet, maar we hebben meer controle over het plastic dat we zelf in Europa verwerken. De kans is kleiner dat het ongecontroleerd in de natuur terechtkomt", voegt Vrancken toe. En mocht de mogelijkheid om plastic afval naar het buitenland te verschepen wegvallen, dan zou dat meer dan waarschijnlijk het onderzoek en dus rendabel maken van recyclagetechnieken versnellen. 

Bekijk hieronder de reportage van De Markt over het sorteren van de uitgebreide blauwe zak