Zo’n 20 procent van de Vlamingen kampt met chronische pijn. Bij de grootste groep – bijna 45 procent – gaat het om lage rugpijn. Voor de hele rug gaat het zelfs om 55 procent. Mensen die pijn hebben zonder een aantoonbare oorzaak. Waarom mensen chronische pijn krijgen, is niet duidelijk. “Soms ontstaat die chronische pijn door een echt trauma, zoals een whiplash. Maar ook die zou na drie tot zes maanden weg moeten zijn”, zegt onderzoekster aan de VUB, Anneleen Malfliet. Die patiënten kunnen nu geholpen worden.

“We hebben een dubbele strategie toegepast. Enerzijds hebben we ingezet op pijneducatie: mensen leren hoe het brein pijn produceert. We hebben de patiënt uitgelegd dat het brein een fout maakt en prikkels interpreteert als pijn, terwijl er niets in de rug pijn veroorzaakt. Anderzijds hebben we oefeningen en bewegingen gedaan die de patiënt niet meer deed. Mensen die geen zware dingen meer durfden te heffen, hebben we bijvoorbeeld net wél zware voorwerpen laten optillen. En ondertussen zeggen we tegen het brein: dit doet geen pijn. Zo schakelen we de angst voor pijn, die de pijn ook veroorzaakt, uit.”

Al twee jaar genezen

Olivier Van De Wiele (39) leefde 20 jaar met chronische pijn in de lage rug. Tot hij in het onderzoek van Malfliet stapte. “Het is begonnen met een hernia. Die herstelde wel, maar de pijn bleef. Dat heeft een effect op alles in het dagelijkse leven. Stofzuigen, mijn kinderen optillen: alles deed pijn. Een blijvende oplossing was er niet, alleen een pijnstiller op acute momenten en veel bezoekjes aan een osteopaat.”

Bij de kinesist leerde Olivier een klik maken. “Ik ben mij bewust geworden van mijn lichaam. Dat heeft een enorm effect gehad. Onze hersenen denken onterecht snel dat een beweging pijn doet. Het is een kwestie van dat denkproces te doorbreken. In combinatie met de oefeningen, ben ik al bijna twee jaar pijnvrij. Ik moet geen zotte dingen gaan doen, maar als ik dat wel doe, moet ik me bewust zijn dat het vooral mijn spieren zijn die dan lastig doen en het geen hernia is die opspeelt. Pijn zit tussen de oren.”

Sceptische collega’s

Malfliet won met haar onderzoek de Eos Pipet prijs. Toch moet ze haar thesis geregeld verdedigen. “Als kinesitherapeuten zijn we het net gewoon om de patiënt zeer voorzichtig te benaderen en pijnlijke bewegingen niet te doen. Nu maken we de patiënt zelf verantwoordelijk voor zijn genezing.”

Pijnexpert dr. Bart Morlion (UZ Leuven) onderschrijft het onderzoek van Malfliet. “We wisten al een heel deel, maar Malfliet heeft verschillende elementen samengebracht en toegepast op de rug. Fysiotherapie tot aan de pijngrens heeft duidelijk effect. De technieken worden voor een stuk al toegepast in pijncentra, maar kunnen we ook doortrekken naar patiënten met chronische zenuwpijn. Het nadeel is dat niet iedereen ermee geholpen is, het grote voordeel is dat er geen bijwerkingen zijn.”