Een blik onder de paraplu's: waarom protesteren de inwoners van Hongkong al dagen tegen een uitleveringswet? 

Al verschillende dagen wordt in Hongkong geprotesteerd tegen een nieuwe uitleveringswet die de overheid wil invoeren. Die wet moet Hongkong toelaten om mensen uit te leveren aan landen waarmee het tot nog toe geen uitleveringsakkoord heeft gesloten. Zulke akkoorden bestaan al met 20 landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.

De aanleiding voor het wetsvoorstel dat momenteel besproken wordt, is de zaak van een 19-jarige Hongkonger die verdacht wordt van de moord op zijn zwangere, 20-jarige vriendin tijdens een vakantie in Taiwan vorig jaar. De man vluchtte weg uit Taiwan en keerde later terug naar Hongkong. Taiwan vroeg om zijn uitlevering, maar Hongkong ging daar niet op in omdat het geen uitleveringsakkoord heeft met Taiwan. De nieuwe wet zou dat moeten oplossen.

De nieuwe wet zou ook gelden voor uitleveringen aan China, waarmee Hongkong ook nog geen uitleveringsakkoord heeft gesloten.

Hongkong is inderdaad een deel van China, meer bepaald een speciale administratieve, semi-autonome regio in het zuiden van het land (zie kaart onder). Tot 1997 was Hongkong een Britse kolonie. Nu is het dus een deel van de Chinese Volksrepubliek, maar de stadstaat heeft wel zijn eigen wetten, rechterlijke macht en grenzen, geërfd van de koloniale periode. De inwoners van Hongkong genieten ook van een aantal burgerlijke vrijheden die de Chinezen niet hebben.

Toen Hongkong in 1997 door het Verenigd Koninkrijk aan China werd overhandigd, kreeg het de belofte dat het 50 jaar lang die speciale autonomie zou mogen behouden, als een soort overgangsperiode. En dus kan Hongkong eigen uitleveringsakkoorden sluiten. Ook met China. Ondanks verschillende pogingen de voorbije twee decennia, slaagden Hongkong en China er echter niet in zo'n akkoord te sluiten. Daarom wordt ook China in de nieuwe wet opgenomen.

Volgens de regering zou de nieuwe wet alleen bedoeld zijn om onderdanen uit te leveren die ernstige criminele feiten hebben begaan waarop meer dan 7 jaar cel staan, zoals moord en verkrachting. Wie beschuldigd wordt van politieke of religieuze misdrijven, kan niet uitgeleverd worden. Ook misdrijven als belastingontduiking zijn in extremis uit het voorstel gehaald. Bovendien zal elke beslissing tot uitlevering door een rechter goedgekeurd moeten worden. De nieuwe wet moet er volgens de overheid toe leiden dat Hongkong niet langer een toevluchtsoord kan zijn voor misdadigers.

Maar tegenstanders van het wetsvoorstel vrezen dat uitgeleverde verdachten in China het slachtoffer zouden kunnen worden van willekeur, foltering of gedwongen bekentenissen. Als de wet goedgekeurd wordt, zeggen ze, zou dat China een vrijbrief geven om andersdenkenden en activisten op te pakken in Hongkong en vast te zetten in China. Ze vrezen ook dat het wetsvoorstel er uiteindelijk toe zal leiden dat de autonome regio de facto haar zelfbestuur zou verliezen.

Deze wet "brengt iedereen in Hongkong in gevaar die op een of andere manier een job uitoefent die gerelateerd is aan China", zegt ook de mensenrechtenorgenisatie Human Rights Watch. "Niemand zal veilig zijn, activisten niet, noch mensenrechtenadvocaten, journalisten en welzijnswerkers."

Tegenstanders van het wetsvoorstel komen uit alle lagen van de bevolking in Hongkong: studenten, advocaten, huisvrouwen, zakenlui, mensenrechtenorganisaties, religieuze groepen,... Een echte leider van het protest is er niet, de demonstraties worden georganiseerd door mensenrechten- en andere organisaties.

Afgelopen weekend zouden volgens de organisatoren 1 miljoen mensen betoogd hebben. Als dat cijfer klopt, dan is 1 op de 7 Hongkongers de straat opgekomen. Cijfers van de politie houden het echter op 240.000 betogers.

Hoe dan ook gaat het om een van de grootste protesten van de afgelopen twintig jaar. De vorige grote protestgolf dateert van 2014 en ging de geschiedenis in als de Paraplubeweging. Demonstranten bezetten toen tweeënhalve maand lang een deel van de stad, met gele paraplu's in de hand, als symbool van passief verzet tegen het gebruik van onder meer pepperspray door de politie. De betogers eisten toen transparantere verkiezingen. Ook nu hebben veel betogers paraplu's bij zich.

Demonstraties in Hongkong hebben in het verleden al geregeld tot veranderingen geleid en ook nu hebben ze gevolgen. Zo zou de voorbije dagen over het wetsvoorstel gedebatteerd worden in het parlement, maar dat debat is al twee keer uitgesteld als gevolg van het massale protest op straat.

Toch is Carrie Lam, de zogenoemde Chief Executive of politieke leider van Hongkong, van plan om door te zetten. Volgens haar is de wet geen initiatief van Peking en zal hij de speciale vrijheden van Hongkong niet aantasten. Ze belooft ook dat de mensenrechten niet geschonden zullen worden en dat de overheid transparant zal zijn over de implementatie van de wet.

De huidige machthebbers in Hongkong komen uit partijen die pro Peking zijn of nauwe banden met China onderhouden. Carrie Lam wordt door tegenstanders van de wet verweten dat ze Hongkong heeft verraden. In een interview met een televisiezender kwam ze daar, duidelijk geëmotioneerd, op terug. "Ze hebben gezegd dat ik Hongkong uitverkoop. Hoe zou ik dat kunnen doen? Ik ben hier opgegroeid met alle anderen in de stad." Lam heeft zich naar eigen zeggen nooit schuldig gevoeld en is er nog altijd van overtuigd dat ze doet wat juist is. Ze roept op om de wetgevende macht nu haar werk te laten doen.

Onder meer de Europese Unie, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben al hun bezorgdheid geuit over de situatie in Hongkong. Ze stellen zich ook vragen bij het lot van hun eigen burgers bij eventuele uitlevering door Hongkong aan China.

Peking veegt die bezorgdheden van tafel en noemt ze pogingen om het wetsvoorstel van de overheid in Hongkong te politiseren en beschuldigt andere landen ervan zich te mengen in China's interne zaken. De demonstraties zelf, noemt Peking een "opstand". Peking beschuldigt de betogers ook van "het plegen van geweld".