Hoe Paula (93) de situatie van kinderen van ongehuwde moeders voor altijd veranderde: 40 jaar arrest-Marckx

40 jaar geleden velde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens het mijlpaalarrest 'Marckx'. Daardoor kregen kinderen van ongehuwde moeders, en tegelijk kinderen uit een overspelige relatie, dezelfde rechten als kinderen van een getrouwd koppel. Het arrest kwam er na een klacht van Paula Marckx tegen de Belgische Staat.

13 juni 1979. Paula Marckx krijgt gelijk in de zaak die ze aanspande tegen de Belgische Staat bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ze was zelf bewust ongehuwde moeder, van -toen nog- baby Alexandra en begreep niet waarom ze haar dochter moest erkennen, terwijl getrouwde moeders dat niet moesten doen. Bovendien had haar kind ook dan nóg niet dezelfde rechten als kinderen van een getrouwde moeder, onder meer op het vlak van erfenis en banden met de familie van Paula. 

Paula schreef er een boze brief over, en die had dus effect. "Na die brief waren we vertrokken he", zegt Paula Marckx in de Podcast 'Iemand' op Radio 1. "We kwamen daar aan, in een indrukwekkende hal met een groot plakkaat: 'Paula et Alexandra Marckx contre la Belgique'. Dat doet wel iets moet ik zeggen."

Ik heb geen mens uit een brandend huis gered, gewoon een brief geschreven in de keuken

Paula Marckx

Het Europees Hof gaf Paula over de hele lijn gelijk. Volgens het Hof had iedereen recht op een automatische band met de moeder, ook kinderen van ongehuwde moeders of zogenoemde overspelige kinderen. Paula Marckx was overweldigd door het nieuws. "Ik kreeg telefoon van mijn nicht. Paula, we hebben gewonnen, zei ze". Ze blijft wel bescheiden over haar rol in de geschiedenis van het familierecht. "Als je het bedenkt is het iets heel eenvoudig, ik ben geen mens gaan redden uit een brandend huis, ik heb geen berg beklommen, ik heb gewoon een briefje geschreven in mijn keuken."

Ook Delphine Boël mag Paula Marckx bedanken

Maar het arrest-Marckx was dus wel degelijk een mijlpaal.  Niet alleen voor kinderen van ongehuwde moeders, ook voor kinderen uit een overspelige relatie. "Een kind dat overspelig was langs vaderszijde, denk bijvoorbeeld aan Delphine Boël, die had nooit een mogelijkheid om het vaderschap te laten vestigen. Want dat was overspelig en dat mocht niet", zegt Professor Familierecht Frederik Swennen. "Dus zelfs als het vaderschap van koning Albert zou vaststaan met DNA, dan was dat 'tant pis' vóór het arrest-Marckx. Dan was er geen enkele mogelijkheid om het vaderschap van Jaques Boël te ontkennen", zegt de professor. Ook als moeders overspelig waren, was er trouwens niks mogelijk. Dat kind kreeg automatisch de echtgenoot als vader, en dat viel niet te ontkennen. "Napoleon - die het wetboek destijds opstelde - zei dan, die had maar beter op zijn vrouw moeten letten", zegt Swennen.

Maar het arrest had ook grote gevolgen voor ons recht op privacy. Het Hof zei in het arrest namelijk dat artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, waarin het recht op eerbiediging van het privé, familie- en gezinsleven staat, een positieve verplichting inhield. Dat betekent dus dat de staat er actief voor moest zorgen dat dat recht beschermd werd. Ook de recente Europese privacywetgeving GDPR is daar een uitloper van.

Familierecht op z'n kop in heel Europa

Het arrest kwam als een echte schok. Binnen de politiek had de situatie van zogenoemde onwettige kinderen tot dan nooit ter discussie gestaan. "Iedereen in heel Europa dacht dat het nergens toe zou leiden. Want er was bijna geen enkel land waar het anders was dan in België", aldus Swennen.

Maar toch was het dus zo. Door het arrest moest de wetgeving in ons land worden aangepast. "Dat gebeurde voor het eerst in 1987, en in 2006 werd nog de laatste aanpassing gedaan", aldus Frederik Swennen. Maar ook in andere Europese landen moest dat gebeuren. "Vele landen hebben zich moeten aanpassen. Ze hebben dat stapsgewijs gedaan. Tot in de jaren 2000 zijn er nog landen veroordeeld in verband met erfrecht, zoals Frankrijk en Oostenrijk. Het duurde lang vooraleer alle landen zich hadden aangepast", zegt Swennen.

Maar ook vandaag heeft het arrest-Marckx nog gevolgen. "Wat nu bijvoorbeeld af en toe opspeelt is het discreet bevallen, en situaties als de vondelingenschuif. Eigenlijk leidt men uit het arrest Marckx af dat dat niet toegelaten zou mogen zijn. Of op z'n minst dat het kind altijd een kans moet hebben om de identiteit van de moeder te achterhalen. Het arrest zorgt dus ook vandaag nog steeds voor debat", aldus professor Swennen.

Het levensverhaal van Paula Marckx is trouwens erg opmerkelijk. Naast ons land laten veroordelen, was ze ook één van de eerste vrouwelijke piloten in ons land, was ze mannequin voor modehuis Natan, en leerde ze de Spaanse dictator Franco kennen. De podcast 'Iemand' van Radio 1 dook in haar levensverhaal. Dat kan u hier herbeluisteren:

Meest gelezen