Terughalen van 6 kinderen IS-strijders al volop bezig: dit is wat we weten over hen

Er is intussen meer duidelijkheid over de repatriëring van zes Belgische kinderen uit Koerdische kampen, nadat de federale regering een principieel akkoord daarover sloot met de Koerdische autoriteiten. Volgens onze informatie zijn de kinderen al uit het Koerdisch kamp in Al-Hol gehaald. De Koerdische autoriteiten hebben de kinderen gisteren in Aïn Issa, in het noorden van Syrië, overgedragen aan een delegatie van de FOD Buitenlandse Zaken. 

Het is de bedoeling dat ze van daaruit naar Erbil gaan, in Koerdisch gebied in Irak. Een vliegtuig van de Belgische Defensie zou hen van daaruit overbrengen. Dat gebeurt “eerstdaags”, klinkt het. Volgens Kamal Akef, een leidinggevende van het Koerdische ministerie van Buitenlandse Zaken, zijn de kinderen al in België aangekomen. Dat zei hij aan het Franse persbureau AFP.

Aanvankelijk was het de bedoeling dat Buitenlandse Zaken pas zou communiceren nadat de kinderen in België waren aangekomen. Maar nadat op woensdag de Koerden informatie uitlekten over een Belgische delegatie in Syrië, gaf minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) toe dat er afspraken waren gemaakt. Toen suggereerde hij nog dat het een kwestie van enkele weken kon zijn, maar uit de kampen kwam informatie dat de repatriëring al bezig was.  

Niet alle kinderen zijn wezen

Het gaat om zes kinderen van wie er twee jonger zijn dan tien jaar. Vier van de zes zijn ouder dan tien jaar, eentje is dit jaar achttien geworden. Toen ze 12 of 13 jaar was, is ze door haar vader ontvoerd naar IS-gebied. De vader is intussen gesneuveld. De jonge vrouw verbleef al maanden in het kamp Al-Hol en zou volgens De Standaard met zware gezondheidsproblemen kampen. Haar moeder, die niet geradicaliseerd is, verblijft nog altijd in ons land. Het meisje zou bij haar terechtkunnen.

Niet alle gerepatrieerde kinderen zijn dus wezen, zoals eerst gecommuniceerd werd door de regering. Naast de 18-jarige is er nog een jongen van 14 wiens vader nog in leven is. Ook die ouder woont in België en zou niet geradicaliseerd zijn. De jongen heeft twee halfbroertjes van 6 en 8, die samen met hem gerepatrieerd worden. Het zijn kinderen van dezelfde moeder uit Brussel, die overleden zou zijn. De vader van de jongste twee kinderen zou gesneuveld zijn bij IS.

Daarnaast zijn er ook de weeskinderen van de Brusselse IS’er Fouad B.Z. en zijn vrouw met roots in Laos. Zij namen in 2014 hun kinderen mee vanuit België. De vader is in 2015 dood verklaard, de moeder eind 2017. België brengt nu hun zoon van 14 en zijn zusje van 10 over.

Geen van de zes kinderen die België repatrieert, zou dus nog een levende ouder in Syrië of Irak hebben. De afgelopen maanden brachten de kinderen zonder familie door in Al-Hol, in Noord-Syrië. De familieleden in België proberen al een tijd hun kleinkinderen terug te halen.

“Het OCAD zegt dat het voor elk van die zes kinderen aanvaardbaar is om hen terug te halen”, zei vicepremier Alexander De Croo (Open Vld).  “Als federale regering en als minister moet je vertrouwen hebben in die diensten. De keuzes die hun ouders hebben gemaakt zijn onvergeeflijk en kunnen we niet goedpraten, maar dat zijn de keuzes van hun ouders. Wij laten die kinderen niet creperen.” 

De kinderen hebben familie in België bij wie ze terechtkunnen. Zodra ze aankomen wordt het jeugdparket en het Agentschap Jongerenwelzijn ingeschakeld voor begeleiding. Aan Vlaamse kant wil men niet zeggen of hiervoor al contact is gelegd, maar aan Franstalige zijde bevestigt bevoegd minister Rachid Madrane (PS) dat voor twee kinderen de jeugdhulp wordt ingeschakeld, vermoedelijk dus de kinderen van Fouad B.Z.

Francken versus Rutten

Voormalig staatssecretaris Theo Francken (N-VA) betwijfelt dat de kinderen in de kampen geen ouders meer hebben. “Ik wil dat allemaal nog zien. Het is totaal onduidelijk wat in die kampen aan de hand is. Hoeveel vrouwen (moeders, BST) leven nog? Hoeveel strijders leven nog? De ouders van die kinderen zijn weg, maar komen dan plots terug…”

De afgelopen jaren zijn wel vaker Belgische Syrië-strijders doodverklaard die later in leven blijken. Anderzijds lijkt het weinig waarschijnlijk dat OCAD en Buitenlandse Zaken dat risico zouden nemen. Deze operatie zou al maanden voorbereid zijn, in alle stilte. Volgens Francken zal niet alleen blijken dat de betrokken kinderen helemaal geen weeskinderen zijn, maar zal België op basis van rechtspraak worden verplicht om ook hun moeders terug te nemen. “En dan zeg ik neen.” 

Op Twitter wees Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten op de regeringsbeslissing in 2017, toen nog met N-VA, om kinderen zonder hun ouders terug te halen. Volgens haar is Francken van mening veranderd. Daarop ontspon zich een bitse woordenwisseling op Twitter.

In december 2017 nam de nationale veiligheidsraad, met daarin de regering en de veiligheidsdiensten, een beslissing over de kinderen van Belgische IS-strijders. Kinderen jonger dan tien jaar kregen automatisch terugkeerrecht. Bij kinderen ouder dan tien jaar zou dat geval per geval worden bekeken. Dat betekende niet dat België hen ook actief zou gaan halen.

In een uitzending van De zevende dag in oktober 2018 stelden toenmalig minister Jan Jambon (N-VA) en kamerlid Nadia Sminate (N-VA) dat actief repatriëren enkel kon als de kinderen zich op een veilige plaats bevonden. Maar ook als de kinderen zich op een veilige plaats bevonden, was de regering in het verleden niet meteen bereid tot repatriëring. De grootmoeder van enkele kinderen die in Turkije waren geraakt, wier moeder in Turkije in de gevangenis zat, had de grootste moeite om de kinderen naar België te laten overbrengen. België gaf pas doorgangspapieren nadat een Brusselse rechtbank dwangsommen oplegde.

‘Andere kinderen mogen wel creperen?’

De beslissing om Belgische weeskinderen te repatriëren lijkt goed nieuws voor de humanitaire missie van VUB-onderzoekers onder leiding van Gerrit Loots, die nu ter plekke is in de kampen. Het team voerde wekenlang actie om de kinderen weg te halen en lobbyde bij de regering om enkele weeskinderen te kunnen repatriëren. Bronnen die betrokken zijn bij de operatie bevestigen dat er een samenwerking was met het team van Loots. “Al was het maar om in te schatten of die kinderen in staat zijn om in een vliegtuig te zitten.”

Maar het was ook een gepast moment om de kinderen te halen. De Koerdische autoriteiten vragen al langer dat westerse landen hun onderdanen komen halen uit de kampen in Syrië en Irak. Landen als Frankrijk en Nederland deden dat. De twaalf kinderen die Frankrijk deze week liet overbrengen waren niet allemaal weeskinderen. Een van hen was bijvoorbeeld het kind van een man die in Irak ter dood is veroordeeld. De moeder zat in een kamp en heeft het kind vrijwillig meegegeven met de Franse ambtenaren. Verschillende Europese landen, zoals Kosovo, gingen nog een stap verder en haalden ook strijders terug.

VUB-onderzoeker Marijke Van Buggenhout, die de missie van Loots vanuit België begeleidt, is ontgoocheld met de reacties die vanuit de politiek komen. “De weeskinderen mogen terug, maar de deur wordt volledig dichtgesmeten voor de andere kinderen”, zegt Van Buggenhout. “Zij mogen blijkbaar wel creperen? De weigering om deze kinderen te repatriëren omwille van hun ouders brengt hen in levensgevaar.”