Axana Merckx (18): ‘Je mag je zelfbeeld nooit laten afhangen van wat anderen over je zeggen’
Het was een aandoenlijk beeld: de grote Eddy Merckx die kleindochter Axana een gouden medaille om de hals mocht hangen op het Belgisch kampioenschap zwemmen. Haar eerste deelname was het, in het land waar ze is geboren, maar dat ze als kind al snel heeft verlaten. Enthousiast vertelt ze over haar familienaam, wonen in Canada, de Olympische Spelen en Greta Thunberg. Maar ook over tegenslag: ‘Ik zal er altijd zijn voor mijn zus, wat het leven ook brengt.’
Axana Merckx heeft zich in Antwerpen tot Belgisch kampioene gekroond op de 200 meter rugslag en de 400 meter wisselslag, telkens in een persoonlijk record. Haar coach Stefaan Maene, olympisch finalist op de Spelen van 1992 in Barcelona, wijkt niet van haar zijde tijdens het interview. Ook haar moeder, de Canadese ex-triatlete Jodi Cross, houdt een oogje in het zeil. Zij is voor de gelegenheid mee overgevlogen uit Canada, waar het gezin van ex-wielrenner Axel Merckx woont.
Hoelang was het geleden dat je in België was?
“Goh, twee jaar misschien? Ik weet het niet meer precies. Het was toen maar een kort bezoekje, just to say hi.”
Over een maand wordt de vijftigste verjaardag van de eerste Tourzege van je opa groots gevierd. Zul je hier zijn voor…
(enthousiast) “De Tour? Já! Voor het eerst zal ik met mijn eigen ogen kunnen zien wat hij heeft betekend voor zoveel mensen, voor wie hij een bron van inspiratie is geweest. Amazing!”
Hoe lastig is het om een Merckx te zijn?
“Dat valt best mee, eerlijk gezegd. Ik zie geen voor- of nadelen. Mijn naam verwijst naar mijn afkomst, het is wie ik ben. Ik probeer de best mogelijke persoon, atleet en Merckx te zijn die ik kan zijn. Maar ik vergelijk me niet met mijn vader of mijn grootvader.”
Dat zullen anderen wel voor je doen.
“Daar ben ik me van bewust. Mensen houden ervan om te vergelijken, maar dat laat ik voor hun rekening. Welk pad ik ook bewandel, mijn familie zal me altijd steunen en nooit vergelijken met wie dan ook. Zij weten dat ik 100 procent mijn best doe. Meer verlangen ze niet.”
Voor je vader, Axel Merckx, was zijn familienaam een kruis dat hij zijn hele carrière lang heeft moeten dragen.
“Daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Wat mijn grootvader heeft gepresteerd, is zó onwaarschijnlijk straf. Mijn vader heeft zijn eigen droom nagejaagd en heeft zich daarbij laten inspireren door zijn vader, zoals ik door míjn vader ben geïnspireerd. Maar papa vergelijkt zich niet met opa, hij is trots op wat hij zelf heeft gerealiseerd. Weet je, je mag je zelfbeeld nooit laten afhangen van wat anderen over jou zeggen. Het enige wat ertoe doet, is dat je in jezelf gelooft. Pas dan ben je tot grootse dingen in staat. Zonder zelfvertrouwen kun je niet de persoon zijn die je wilt zijn.”
Heeft je vader je gewaarschuwd voor wat jou te wachten staat?
“Niet echt. Misschien komt dat nog.”
Wat herinner je je van zijn carrière?
(blaast) “Niet zoveel: ik was nog erg jong (Axel Merckx heeft zijn carrière in 2007 beëindigd, red.). Ik herinner me vooral de gekte en de drukte. Daar liep ik als klein meisje tussen, niet wetend waar ik eerst moest kijken. Maar ik voelde me wél trots: ‘That’s my daddy!’ Er zijn geen scherpe herinneringen, alleen flarden. Zoals die keer dat ik in zijn armen vloog na een wedstrijd en we elkaar knuffelden. Mijn favoriete foto is er één van mezelf en m’n beste vriendin Thalia. We dragen hetzelfde truitje met daarop ‘Go, daddy, go!’ en eten een ijsje. Het was tijdens de Tour, geloof ik. Of nee, de Olympische Spelen! Ach, ik weet het niet meer precies. In ieder geval: een gróte wedstrijd. Those were the best days of my life.”
Je moeder komt ook uit de sport.
“Zij was een triatlete, door haar ben ik beginnen te zwemmen. Ik zwem nu in de club waar zij ooit heeft gezwommen. Zij begrijpt wat ik doormaak en dat zorgt voor een speciale band tussen ons. Zij kent al mijn tussentijden en al mijn resultaten. Ik heb me altijd een waterrat gevoeld, alsof het zwembad mijn natuurlijke biotoop is. Als ik een wielrenster of een voetbalster had willen worden, dan had dat zeker gemogen van mijn ouders: ze hebben me er een tijdje van laten proeven. Maar diep in mijn hart heb ik altijd geweten dat ik een zwemster ben.”
Wanneer wist je het zeker?
“Toen ik 10 was. Ik moest naar de training, zag het zwembad en wist: wat ik nu ga doen, dat ben ík voor de volle 100 procent, ik ga alles geven om er de beste training ooit van te maken. Bij het voetballen voelde ik dat niet, die vibe die je tot het uiterste dwingt om steeds beter te doen.”
Zwemmen is een eenzame sport.
“Je moet een lone wolf kunnen zijn, dat klopt. Maar tegelijk maak je deel uit van een team. Je zwemt niet alleen je eigen race, maar ook voor iets dat jezelf overstijgt. Dat gevoel één te zijn met het team is zó cool.”
Niets lijkt me zo saai als in een grote bak water van muur naar muur te moeten zwemmen.
(lacht) “Grappig dat je daarover begint, mijn vader zegt soms krek hetzelfde om mij te plagen. Dan antwoord ik: ‘Ik kan hetzelfde zeggen over dat fietsen van jou: jullie bollen uren aan een stuk over het asfalt, en waarnaartoe?’
“Voor een buitenstaander kan het saai lijken, maar het gaat om de kleine dingen: wat kan ik veranderen om nóg beter te doen, om nog sneller te gaan?”
Met ouders als de jouwe stond het in de sterren geschreven dat je aan sport zou doen.
“Ze hebben me nooit gedwongen, het was mijn beslissing.”
Was er veel competitie thuis?
“Bij kaartspelletjes was het altijd ieder voor zich! (lacht)”
Hoe kijk je terug op je jeugd?
“Ik heb een prachtige kindertijd gehad. Mijn jongere zus Athina en ik waren de beste vriendinnen. Vertrouwen staat centraal in ons gezin, wij kunnen alles tegen elkaar zeggen. Voor alles kan ik bij mijn ouders terecht. Eén berichtje of één telefoontje, verder dan dat zijn ze nooit weg. Ik hoef mijn telefoon maar vast te nemen – ‘Hey, papa, dit is er aan de hand, welke goede raad heb je voor mij?’ – of het is alsof hij naast me staat. Dat zal mijn hele leven zo blijven, dat weet ik zeker.”
Je kwam speciaal naar België voor het BK zwemmen. Waarom heb je nooit eerder deelgenomen?
“Ik wilde weten waar ik sta en het leek me het goede moment. Ik ben 18, ik heb de middelbare school bijna afgerond en zet deze zomer de stap naar de universiteit. Bovendien ben ik Belgische: ik wil Belgische titels winnen en in de voetsporen van mijn vader en grootvader treden.”
Je hebt ook een Canadees paspoort, maar je voelt je Belgisch?
“Als ik hier ben alvast wel (lacht). Beide culturen maken mij tot de persoon die ik ben. Weet je wat zo grappig is? Als ik bij mijn vriendinnen ben, zeggen ze altijd: ‘Oh yeah, she is Belgian!’ Zo voel ik me ook. Ik ben in België geboren, mijn roots liggen hier: dat vóél ik. De verhalen van mijn vader over zijn koersen en die van mijn grootvader… Ik ben een patriot, begrijp je? Tijdens de wedstrijden van de Rode Duivels op de wereldbeker leefde ik helemaal mee in mijn tricolore truitje. Ik vóélde de energie door mijn aderen stromen, alsof ik er zelf bij was.
“Als kind heb ik door de carrière van mijn vader vooral in Monaco gewoond. Ik was een jaar of 6 toen we naar Canada zijn verhuisd. Ik herinner me dat nog goed, want ik moest mijn beste vriendinnetje achterlaten. Hartverscheurend was dat. Maar goed, het leven zit vol veranderingen. Deze zomer verhuis ik naar Arizona om er te gaan studeren. Wéér verandering: voor het eerst trek ik in mijn eentje de wijde wereld in. Cool! Verandering is altijd moeilijk, maar ik probeer ze te omarmen. Hoe beter je ermee omgaat, hoe meer je groeit als mens.”
Heb je nooit last van heimwee?
“Ik voel me overal thuis, of ik nu in Canada ben, in België of ergens anders. Het enige wat ik soms mis, is het gezelschap van mijn zus. Ik zou haar altijd bij me willen hebben.”
Hoe heb je geleerd verandering te omarmen?
“Dankzij het zwemmen. Ik heb altijd dingen moeten laten waarbij mijn vrienden zich geen vragen stellen. Zij gaan ’s avonds uit en doen van alles wat ik niet doe. Ik studeer hard, train hard en leef zoveel mogelijk als een atlete. Niet omdat iemand mij dat vraagt, maar omdat ik het zelf wil. Ik ben ambitieus. Mocht je mijn ouders vragen hoe ik als kind was, zullen ze je vertellen dat ik al van kleins af altijd wilde winnen.”
Wat is die ambitie precies?
“Ik ga nu naar de universiteit, daar kijk ik enorm naar uit. En ik kom zeker terug naar Europa om nog meer wedstrijden te zwemmen. Dit is het leven dat ik altijd wilde leiden. Eindelijk kan ik uitkomen voor het land waar ik geboren ben, waar ik vandaan kom, waar mijn roots liggen. Hoe cool is dat!”
Volgens je coach Stefaan Maene zou je er moeten staan op de Olympische Spelen van Parijs in 2024.
“Ik leg mezelf geen limieten op. Natuurlijk koester ik grootse dromen en wil ik mijn land vertegenwoordigen op de allergrootste competities. Maar ik moet nog veel stappen zetten.”
Je neef Luca Masso heeft in 2016 olympisch goud gewonnen met de Argentijnse hockeyploeg – zijn vader is de Argentijnse ex-tennisser Eduardo Masso. Benijd je hem?
MERCKX (lacht) «Maar nee, ik ben trots op hem! Luca heeft zijn droom waargemaakt, geweldig toch? Ik zag de finale op tv en heb als een gek voor hem gesupporterd, ook al was het tegen België. Familie gaat altijd voor (lacht).”
Toen ik hem interviewde, liet hij me zijn medaille vasthouden. Ik schrok ervan hoe zwaar ze was.
“Ja, hè! Ik heb die ook in mijn handen gehad: zó heavy, wow! Luca is me komen aanmoedigen op het BK in Antwerpen. Heel lief!”
Je vader heeft brons gewonnen in de olympische wegrit van 2004 in Athene. Hebben jullie het daar soms over?
“Soms, als het over mijn dromen gaat. Niets houdt me tegen om op het allerhoogste te mikken. Zo zit ik nu eenmaal in elkaar. Waarom zou ik me beperken tot kleine doelen? De volgende vier jaar zal ik in Arizona doorbrengen, maar daarna? Ik zie wel waar het leven me brengt.”
Waarom koos je ervoor om in Amerika te gaan studeren?
“Omdat ik er het beste van twee werelden zal vinden. Arizona heeft een erg sterk zwemteam én ik zal er een hoogstaande academische opleiding krijgen. Ik vind beide even belangrijk.”
Wat ga je studeren?
“Internationale betrekkingen. Ik spreek naast Engels ook Frans, dat heeft mijn keuze zeker beïnvloed. Ik wil mijn talen kunnen gebruiken en de wereld ontdekken, zoveel mogelijk culturen leren kennen en me niet vastpinnen op één ding.
“Mijn grote droom is advocate worden. Die ambitie is even groot als mijn zwemdroom. Ik wil mensen helpen en zo een positieve bijdrage leveren aan deze wereld. Een beetje zoals een dokter die levens redt, maar de advocatuur ligt me beter (lacht). Op school had ik recht al als keuzevak. Ik heb casussen bestudeerd waarin mensen op de onwaarschijnlijkste manieren onrecht is aangedaan. Dat wil ik voorkomen. Gerechtigheid is het fundament waarop een gemeenschap is gebouwd. Je kunt het verleden niet ongedaan maken, maar je kunt wel bouwen aan een betere toekomst.”
Canada schijnt een bijzonder land te zijn. Justin Trudeau is een premier met liberale ideeën, die het opneemt voor vrouwenrechten en de klimaatverandering ernstig neemt.
(ontwijkend) “Het is aan de overheid om alle standpunten in een gemeenschap om te zetten in beleid: hoe kunnen we de samenleving beter maken? Zo komen wetten tot stand. Maar wetten veranderen, omdat ook de waarden in een samenleving verschuiven. Zolang die waarden gerespecteerd worden, sta je sterk.
“Weet je, ik vertel je dit nu wel allemaal, maar wat weet ik van de wereld? Nog niet veel. Ik ben nog maar 18! Naarmate ik ouder word, zal ik de wereld steeds beter begrijpen.”
Je klinkt erg idealistisch.
“Ik heb mijn idealen en mijn overtuigingen. Die wil ik met de wereld delen. Ik wil het leven léven en er niet alleen over lezen om me een mening te kunnen vormen.”
Wat loopt er fout volgens jou?
“Mensen focussen te veel op de negatieve dingen. We moeten ook kijken naar wat er goed gaat, naar de technologische vooruitgang.”
Deel je de bezorgdheid van de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg?
“Mijn generatie gaat voluit voor haar idealen. Dat is goed, iedereen zou dat moeten doen. Mensen kunnen zich best aanpassen, we can make the change. Maar grote veranderingen voltrekken zich niet in een handomdraai, dus verkies ik om geduldig te zijn. Over tien jaar kan het er al anders uitzien.”
Volgens Thunberg is er geen tijd meer te verliezen.
“Om eerlijk te zijn: zó diep heb ik er nog niet over nagedacht. Nu, ik ben wel bezorgd. Als groene alternatieven kunnen helpen om de aarde niet verder kapot te maken, móéten we daarvoor kiezen. Als ieder zijn steentje bijdraagt, zet dat misschien iets groters in beweging. Alle beetjes helpen, daar geloof ik in. Het is beter dan de hele tijd te zitten klagen over wat er níét gebeurt. Vraag je af: wat kan ík doen, hier en nu? En doe het dan.”
Wat is ergste wat jij in je jonge leven al hebt meegemaakt?
“Het overlijden van mijn grootouders aan moederskant. Het was de eerste keer dat ik met het verlies van dierbaren werd geconfronteerd. Omgaan met het verlies van iemand die je graag ziet, is het moeilijkste dat er is. Familie betekent alles voor mij. Mijn oma woonde op amper 10 minuten van ons huis. Ze was er elke dag voor mij, en plots was ze weg. Ze kwam naar mijn wedstrijden kijken, we bakten samen appeltaarten... Dan is het hard om zonder haar verder te moeten. Ik weet zeker dat ze niets liever zou hebben dan dat ik voluit van het leven geniet. Maar ik zal haar nooit vergeten, en door de mooie momenten met haar te koesteren hou ik haar nagedachtenis levend.”
Ik las dat je zusje ziek is. Hoe gaat het nu met haar?
“Athina gaat door een moeilijke periode. Enkele maanden geleden is een traag groeiende tumor aan de achterkant van haar knie ontdekt. We weten niet hoelang die er al zat. We zijn naar Ohio geweest om hem te laten verwijderen. Gelukkig bleek hij niet kwaadaardig te zijn, maar hij heeft wel haar leven op z’n kop gezet. Elke dag is een uitdaging voor haar, maar sporten zit er niet meer in. Hopelijk is een tweede operatie niet nodig en kan ze spoedig de draad weer oppakken. Athina is zó dapper, ik weet zeker dat ze hier sterker uitkomt.”
Komt ze ook naar België voor de festiviteiten voor jullie opa?
“Dat zal van haar gezondheid afhangen. Het is lang vliegen van Canada naar België en het is nog niet duidelijk of ze dat wel zal aankunnen. (Haalt diep adem) Ik hou van mijn zus, ik zal er altijd voor haar zijn, wat het leven ook brengt. Zij is mijn beste vriendin.”
©Humo