Kritiek op Brusselse fresco: werk van ‘transfoob’ en ‘racist’

Ze zijn met elf. Ze poseren voor een enorme regenboogvlag en zijn allemaal lid van de roze familie. Een interraciaal mannenstel, een verwaaide dragqueen, een zwarte lesbienne…, met zijn allen prijken ze op een groot fresco in de Lollepotsteeg in Brussel, achter de Ancienne Belgique. 

Toen de muurschildering in mei 2015 door het opdrachtgevende Rainbow House, dat talloze Franstalige en Nederlandstalige lgbtq-verenigingen uit Brussel en omgeving herbergt, werd ingehuldigd, gebeurde dat met een hoop feestgedruis. 

Het fresco, midden in de homowijk, moest seksuele diversiteit en verdraagzaamheid uitstralen. Kritiek erop kwam er nooit. Tot de zomer van 2018, toen activisten twee tags aanbrachten. De zwarte lesbienne werd beklad met het woord ‘racisme’, de dragqueen met ‘transfobie’.

Schoolmeesterachtig

Rainbow House legde meteen een verband met een verenigingslid dat eerder kritiek uitte op het “transfobe, racistische, seksistische en fatshamende karakter” van het fresco. De organisatie nodigde haar leden uit voor een discussie die moest leiden tot een gepaste reactie. 

Die discussie was er, maar werd in alle stilte gevoerd. Het nieuws werd onlangs uitgebracht door de auteur van het fresco: Ralf König (58), zowat Duitslands bekendste stripauteur, die met zijn (verfilmde) humoristische homostrips al 38 jaar furore maakt.

In een interview op de Duitse radio gaf hij aan geëmotioneerd te zijn door de verwijten. “Wie mijn werk kent, zou beter moeten weten”, klonk het. Verder sprak hij over een brief waarin Rainbow House hem “op een schoolmeesterachtige manier” uitlegde waaraan een cartoon moest voldoen en hem vroeg het fresco aan te passen.

Geprivilegieerd

Overdreven? In geen geval, meent Rachael Moore, coördinatrice van Rainbow House. Als zwarte bi ziet ze het helemaal anders. “Het is onze taak te luisteren naar onze gemeenschap en daar gepast op te reageren. De kritiek kwam vanuit de zwarte en transscène. Daar leeft zoiets dus wel.” Ze bevestigt dat ze König vroeg om aanpassingen, maar dat hij weigerde.

Ze erkent dat König veel heeft gedaan voor lgbtq’s, maar werpt tegelijk op: “Wat heeft hij gedaan voor zwarten, transgenders en anderen die op bepaalde kruispunten in hun leven staan? Ik ben er zeker van dat hij zich niet heeft geïnformeerd over hun standpunt. Hij tekende voor en over witte homo’s. Moedig, maar spreek niet over gemeenschappen zonder je huiswerk te doen. 

“De manier waarop hij zwarten verbeeldt, leert dat hij beïnvloed werd door racistische tekeningen uit de jaren 50. Mogelijk voelt hij dat anders aan, maar we staan niet allemaal in het leven als geprivilegieerde blanken in deze racistische maatschappij.”

Ook Rainbow House deelt in de klappen, zegt ze. “Afkomstig van Duitsers die beweren dat wij achterlijke idioten zijn, dat het probleem van transgenders, dragqueens of travestieten zich bij hen niet voordoet en dat we König niet verdienen.”

Drag of trans

Tom Bouden (47) mag gerust de Vlaamse evenknie van König worden genoemd. Hij publiceert al decennia homostrips waarin hij de kleine kantjes van de scène fileert. Hij kent Königs werk goed en verbaast zich over de verwijten aan diens adres. 

“König is bijzonder populair in Duitsland, waar zijn strips in de krantenkiosken liggen. Hij heeft enorm veel betekend voor de lgbtq-gemeenschap. Zo voerde hij al in de jaren 90 een homokoppel op dat niet alleen vreemdging, maar waarbij een van de partners ook seropositief bleek. Dat bracht hij allemaal zonder drama.”

Dat uitgerekend hij nu voor transfoob en racistisch versleten wordt, vindt hij “belachelijk”. “Omdat Rainbow House op voorhand precies wist wat het kon verwachten. Je zou toch denken dat een opdrachtgever vertrouwd is met de stijl en personages van een kunstenaar?

“Ik begrijp dat men verveeld zit met de reacties vanuit de eigen gemeenschap, maar ik heb toch bedenkingen. Die dragqueen zou een transgender zijn, maar dat mens is uitgedost in een glitterjurk met opgespoten lippen. Hoe kun je daar géén dragqueen in zien? Elke drag in Königs albums ziet er zo uit. En die zwarte lesbienne zou geïsoleerd staan van de rest en te dikke lippen hebben? Ik zie dat er niet in. Dat is Königs stijl. 

“Waarom kunnen we niet blij zijn met een muurtekening in het hartje van Brussel waarop een hemelsbrede variatie aan lgbtq’s staat? Ach, er zullen altijd mensen zijn die erover klagen – homo’s én hetero’s. Maar als men naar elke stem luistert, is men dan misschien niet te politiek correct bezig?”

Met bordje

Rainbow House besloot het fresco te behouden, inclusief de tags. Moore: “Maar wel vergezeld van een tekst waarin we ons standpunt, ons begrip van kunst, verduidelijken. Kunst wekt emoties op. Dat mag. Maar niet zonder ons pedagogisch bedoeld bord.”

Cavaria, de Vlaamse belangenverdediger van lgbtqQ-verenigingen, houdt het bij een “geen commentaar”. Woordvoerder Jeroen Borghs: “Rainbow House is een evenwaardige koepelorganisatie, de afspraak is dat wij ons niet bemoeien met Brusselse aangelegenheden.”