Hongkong zet zich opnieuw schrap: ‘Het geweld geeft ons extra kracht’

Kwok Hoi Yu kan het nog steeds niet helemaal geloven. De 21-jarige Hongkongse nam woensdag deel aan de protesten tegen de uitleveringswet en stond ergens achterin foldertjes uit te delen toen ze de politie ineens vanaf een voetgangersbrug boven haar traangasgranaten in de menigte zag schieten. ‘Boem, boem, boem, het waren er zoveel dat ik ze niet kon tellen’, zegt ze geëmotioneerd. ‘Terwijl wij helemaal geen geweld gebruikten.’

Kwok – opgeleid als sociaal werkster, maar werkzaam als barista en zo een schoolvoorbeeld van Hongkongse arbeidsmarktproblematiek – verschool zich met enkele vrienden onder de brug, waar ze buiten bereik van het traangas zaten. “We hebben elkaar een uur lang aangekeken, niet in staat om iets te zeggen”, vertelt ze. “Ik had wel wat geweld verwacht, maar niet van deze orde. Ik denk dat de politie gek is geworden. Ik kan het niet begrijpen. Ik wil ze vragen: hoe hebben jullie dit kunnen doen?”

Een dag na de protesten is Kwok teruggekeerd naar de brug, om de gebeurtenissen te verwerken. Maar rond die brug, die toegang geeft tot het Hongkongse regeringskwartier, hangt een vreemde sfeer. Straten zijn afgesloten met barricades, er staat oproerpolitie, maar waar een dag eerder tienduizenden betogers bijeen waren, is nu vooral leegte. Alleen een groepje christenen is gebleven, die de politie confronteren met A4’tjes: “Stop met schieten op Hongkongse studenten.”

De meeste demonstranten zijn donderdag thuis gebleven. Bijkomend van het geweld, en dankbaar gebruikmakend van het feit dat ook het Hongkongse parlement, dat de uitleveringswet in ijltempo wil goedkeuren, een pauze heeft ingelast. “Vandaag rusten we even uit”, zegt Kwok, handdoek in de nek, een onmisbaar accessoire in het Hongkongse moessonseizoen. “We sparen onze energie, want we hebben nog een lange weg te gaan.”

Vastberaden

De betogers mogen zich een dag hebben teruggetrokken, het verzet tegen de omstreden uitleveringswet, die het mogelijk zal maken verdachten uit te leveren aan het vasteland van China, is geen­szins voorbij. In de straten rond het regeringskwartier worden her en der voorraden water, koekjes en medicamenten aangelegd. En online wordt al over een nieuwe demonstratie – komende zondag – gesproken. Onder de demonstranten heersen ongeloof, verwarring en angst, maar tegelijk ook vastberadenheid.

“Het geweld heeft juist extra kracht gegeven aan de protesten”, zegt Cheng Tim Tim, een 26-jarige leerkracht Engels, die woensdag met enkele jongeren naar de betoging was gekomen, maar in een wolk van traangas op de vlucht sloeg. “In een confucianistische maatschappij als die van Hongkong bekommeren mensen zich erg om jongeren. Zeker als die jongeren worden verwond, raakt dat bij iedereen een gevoelige snaar.”

Cheng is erg onder de indruk van de gebeurtenissen. Ze heeft slecht geslapen, zegt ze, en door het geluid van haar wasmachine werd ze steeds herinnerd aan de angstaanjagende confrontatie met politiemannen, die met hun wapenstokken dreigend op een metalen reling bonsden. Ze had vandaag thuis willen werken, maar kon aan niets anders denken dan de protesten. Uiteindelijk heeft ze dan maar actiepamfletten vertaald.

“Het komt doordat ik leerkracht ben”, zegt ze. “Als ik geen jongeren om me heen zou hebben, zou ik gewoon aan mijn eigen dingen denken. Dan zou ik zo snel mogelijk geld willen verdienen en maken dat ik uit Hongkong wegkwam. Maar door het lesgeven zie ik hoe wanhopig de jongeren zijn. Ze zijn zo creatief, zo slim, maar ook zo radeloos. Ik doe dit niet voor mezelf, maar voor heel Hongkong en voor alle plaatsen die hun autonomie aan China dreigen kwijt te raken.”

Dat er meer op het spel staat dan alleen Hongkong wordt ook duidelijk bij de hulppost van het Rode Kruis, waar donderdag enkele betogers bij elkaar zijn gekomen. Een van hen is de 22-jarige Carey Chang, een student uit Taiwan die woensdag naar Hongkong is gevlogen om bij de protesten te zijn. “Mijn ouders zijn razend”, zegt ze. “Ze zeggen dat dit nutteloos is, en dat het mijn verantwoordelijkheid is om mijn studie af te maken. Maar als burger heb ik ook een verantwoordelijkheid voor onze samen­leving, en voor de toekomst van ons land.”

‘Ik blijf tot het einde’

Chang doet verslag van de protesten via haar Instagram-account en is in één dag van 800 volgers naar 366.000 volgers gestegen – en een half uur later, na ons gesprek, naar 372.000. De uitleveringswet baart ook Taiwan grote zorgen. Niet alleen omdat kritische ­Taiwanezen in Hongkong opgepakt zouden kunnen worden, maar ook omdat het de facto onafhankelijke eiland dezelfde druk uit Peking voelt. “De situatie nu in Hongkong is de toekomst van Taiwan, en dat wil ik niet”, zegt Chang. “Ik heb geen terugvlucht geboekt. Ik blijf hier tot het eind.”

Het ontbreekt de betogers niet aan overtuiging, maar tegelijk zijn ze doordrongen van een pijnlijk besef: de uitleveringswet tegenhouden lukt ze waarschijnlijk niet, met hoeveel demonstranten ze ook de straat op gaan. “De enige die de wet kan intrekken, is de Chinese president Xi Jinping”, zegt Ho Sik Ying Petula, hoogleraar maatschappelijk werk en sociaal bestuur aan de Hong Kong University (HKU). “En dat is niet erg waarschijnlijk.”

Ho zit aan de voet van het Hongkongse regeringsgebouw, midden in de protestzone, waar ze samen met een twintigtal collega-academici in hongerstaking is. De uitleveringswet is voor haar de druppel, na jaren waarin de academische vrijheid steeds verder werd beknot. “De sfeer aan de HKU is enorm veranderd”, zegt ze. “Vroeger werden we op Britse manier bestuurd, maar nu wordt het management steeds ‘roder’. We moeten steeds meer de partijlijn volgen. Als de uitleveringswet er komt, is het helemaal gedaan.”

Ook al gelooft Ho niet dat de uitleveringswet nog kan worden tegengehouden, ze is vastberaden om door te gaan met het protest. En zo is het bij veel demonstranten: als de Hongkongse autonomie dan toch moet sneuvelen, dan zullen ze het de hele wereld laten weten. “We zijn als dieren die naar de slachtbank worden geleid”, zegt Cheng Tim Tim. “We weten dat we er niets meer aan kunnen veranderen, maar we gillen en we schreeuwen. Tot de hakbijl valt.”