Direct naar artikelinhoud
3 vragenMarnix Beyen

‘De Belgische koloniale geschiedenis was meer dan de gruweldaden onder Leopold II’

Koning Leopold II.Beeld ARCHIEF KONINKLIJK PALEIS

De UAntwerpen organiseert vanaf volgend academiejaar als eerste Vlaamse universiteit een cursus Belgische koloniale geschiedenis. ‘Er is meer dan de gruweldaden onder Leopold II’, zegt professor Marnix Beyen.

Drie jaar na de installatie van het verplichte vak ‘Geschiedenis van de islam’ komt er nu het verplichte vak ‘Koloniale geschiedenis: Centraal-Afrika en België’. Vanwaar die beslissing?

“Een aantal factoren hebben meegespeeld. Vooreerst de vaststelling dat er de jongste jaren in ons land stevig maatschappelijk gedebatteerd werd en wordt over thema’s die hun wortels hebben in ons koloniale verleden: denk aan de oproep van de VN tot België om zich te excuseren tegenover Congo, denk aan het vernieuwde Africa Museum, denk aan de discussie over de standbeelden van Leopold II. Daarnaast is het zo dat wij in onze opleiding geschiedenis tot dusver al bij al weinig aandacht hebben besteed aan onze koloniale geschiedenis. Finaal was er ook de uitdrukkelijke vraag van een groepje studenten naar meer academische vorming daarover. 

“Vooral dat laatste element lijkt me belangrijk. Op de middelbare school vertellen de leerkrachten geschiedenis wel degelijk het koloniale verhaal, maar misschien moeten die dat verhaal net iets te vaak zelf uitzoeken. Wij willen de toekomstige leerkrachten geschiedenis terzake een bredere en tegelijk genuanceerde basis meegeven.”

En die luidt, ruwweg samengevat, hoe?

“Dat de koloniale geschiedenis van ons land al te vaak beperkt blijft tot de gruweldaden onder Leopold II. Er is wel degelijk een onderscheid tussen Kongo Vrijstaat (1885-1908) en de Belgische kolonie (1908-1960), maar er is ook de vaststelling dat sommige structuren uit die Vrijstaat zijn blijven bestaan, óók na 1908, óók na 1960. Het gaat dan allereerst om de asymmetrische machtsverhoudingen waarvan de nefaste gevolgen tot op vandaag zeer merkbaar zijn. Daarnaast waren er echter ook boeiende kruisbestuivingen en vruchtbare ontmoetingen. De cursus zal dus niet beperkt blijven tot een encyclopedisch, kroniekmatig overzicht. Ja, er wordt een chronologisch kader geschetst, maar binnen dat kader gaan we enkele thema’s uitlichten. Seksualiteit kan bijvoorbeeld een thema zijn: wat is de impact van de kolonisatie daarop geweest? Interessant, zeker als je nagaat dat we ook nog in de 21ste eeuw met de gevolgen daarvan te maken hebben: denk maar aan de metiskinderen, onder wie sommigen nog altijd op zoek zijn naar hun vader. 

“Bij de behandeling van elk van die thema’s maken we, zoals het historici past, telkens de ethische keuze om – zoals dat heet – multiperspectivistisch te werken. Je moet als historicus niet enkel willen veroordelen, je moet ook proberen te begrijpen.”

Dat worden interessante colleges, zeker als er onder de studenten overtuigde #fakenews!-roepers zitten.

“We zijn ons ervan bewust dat die commentaren kunnen komen. Anderzijds: onze ervaring leert dat er nog altijd een verschil bestaat tussen ferme standpunten innemen op de sociale media en een face-to-face-gesprek. Laat ze dus maar komen, we zullen de discussie graag aangaan, maar dan wel gebaseerd op kennis en gedegen literatuur, niet op basis van slagwoorden.”