Zes kinderen van IS-strijders zijn terug in ons land: wat gebeurt er nu met hen en hoe worden ze begeleid?

Met de 6 kinderen van IS-strijders die vandaag naar ons land teruggekeerd zijn, zijn er nu in totaal al 30 dergelijke kinderen teruggekeerd naar België, vanuit de Koerdische kampen in Syrië. Het is dus niet de eerste keer dat een opvolgingstraject moet worden voorzien voor kinderen van IS-strijders in ons land. Er bestaan dan ook draaiboeken die omschrijven hoe die opvolging precies gebeurt. Toch is het duidelijk dat elke opvolging anders verloopt, afhankelijk van de specifieke situatie van het kind.

Wanneer een kind van een IS-strijder terug naar ons land komt, worden het dreigingsanalyseorgaan OCAD en de bevoegde parketten daarvan ruim op voorhand op de hoogte gebracht. In het geval van de 6 kinderen die vandaag terugkeren, zijn 3 parketten bevoegd, namelijk die van Brussel, Halle-Vilvoorde en Luik.

Het onthaal van de kinderen gebeurt normaal door een magistraat. "Die zal elk kind, elke situatie apart behandelen en dan een beslissing nemen", zegt de Franstalige kinderrechtencommissaris Bernard De Vos. Zo zal er bekeken worden waar het kind terechtkan: bij een familielid, een pleeggezin of een instelling. De jeugdzorg zal dan normaal de verder opvolging coördineren.

"Als het parket en OCAD inschatten dat de Vlaamse jeugdhulp aanwezig moet zijn, dan gaan we we een warme zorg op maat organiseren, met oog op een snelle en serene reïntegratie in de samenleving", zegt Peter Jan Bogaert van het Vlaamse Agentschap Jongerenwelzijn. "We zijn er klaar voor. We zijn al een tijdje op de hoogte van de mogelijke terugkeer, er is een draaiboek uitgewerkt, en het zijn niet de eerste kinderen", zegt Bogaert.

Als het Agentschap Jongerenwelzijn is aangesteld, dan zal het meestal enkele dagen na de terugkeer van het kind een rondetafelbespreking organiseren. Daar kunnen, afhankelijk van de situatie, verschillende soorten hulpverleners aan deelnemen, zoals trauma-experts, een lokale radicaliseringsambtenaar, een islam-expert, en een CLB-medewerker. Een familielid dat eventueel het kind gaat opvangen, kan ook worden uitgenodigd. "Het is belangrijk dat de kinderen de juiste zorg krijgen. Ze moeten gecheckt worden om te kijken of er medische hulp nodig is, maar ook of er traumabegeleiding of psychologische begeleiding nodig is. We beschouwen de kinderen als kinderen die hulp en bijstand nodig hebben, en we proberen dat op een warme familiaire manier te doen", zegt Bogaert.

"Onderwijs is een belangrijk deel van het reïntegratietraject", zegt Bogaert.  Karin Heremans is naast directeur van het Koninklijk Atheneum in Antwerpen ook referentiepersoon voor het Gemeenschapsonderwijs wat betreft deze problematiek. De referentiepersonen van alle koepels vergaderen maandelijks op het Departement Onderwijs. De terugkeer van kinderen uit Syrië is één van de mogelijke onderwerpen daar. 

"We hebben een tijd geleden al een handleiding gemaakt over hoe om te gaan met terugkeerders en kinderen van terugkeerders", zegt Heremans. "Het is uiteraard de bedoeling dat die kinderen na de zomer naar school gaan. Eén van de aanbevelingen is om zo snel mogelijk terug te gaan naar het gewone leven. Je moet het vertrouwen terug opbouwen, en de school is daarin één van de belangrijke partners. In het rondetafelgesprek wordt er een keuze gemaakt voor een school, op basis van de situatie van het kind." 

In de gekozen school wordt het kind dan opgevolgd door een beperkt aantal personen. "Bepaalde dingen moeten geweten zijn. Maar niet door de hele klas en alle leerkrachten. Wel door een aantal personen. Het centrum voor leerlingenbegeleiding wordt betrokken, traumapsychologen, de directie uiteraard en de betrokken klastitularis", aldus Heremans. "Het is ook belangrijk dat de opvolging op lange termijn gebeurt. Ik denk bijvoorbeeld aan een kind dat alleen uit Syrië is gevlucht, waarbij de trauma's nu pas na 2 jaar naar boven komen. Dat moet je klaarstaan met diezelfde hulpverleners die dat kind al een aantal jaar volgen."

Uiteraard worden de kinderen ook opgevolgd met het oog op veiligheid. Wanneer een kind bijvoorbeeld in een verontrustende thuissituatie terechtkomt, is het mogelijk dat het kind daar wordt weggehaald. Het is ook de taak van het dreigingsanalyseorgaan OCAD om de kinderen op dat vlak op te volgen en te signaleren als er iets misgaat. Maar het Agentschap Jongerenwelzijn heeft ook zélf personeel dat gespecialiseerd is in het opsporen en detecteren van radicalisering, zowel bij familieleden als bij de kinderen zelf.

Volgens Bogaert moeten de kinderen nu verder kunnen met hun leven in alle discretie. "Ik kan begrijpen dat er heel wat vragen zijn, over hoe de terugkeer precies werkt, wie er voor de kinderen zorgt en of het allemaal veilig genoeg is. Maar het is evengoed belangrijk dat die mensen dit met hun families sereen kunnen afhandelen en kunnen kijken wat de verdere stappen nu zijn. Dat moet met de nodige discretie gebeuren. Zaken uit het verleden bewijzen dat dat kan", aldus Bogaert.

Ook Heidi De Pauw van Child Focus volgt die stelling. Zij ontmoette de 6 kinderen die nu terugkeren in Syrië. "Het is heel belangrijk dat de kinderen nu op een rustige manier kunnen leven", zegt De Pauw. "Dat ze hun kindertijd kunnen oppakken en in alle anonimiteit kunnen doen wat andere kinderen doen: naar school gaan, spelen, ... Dingen die ze in België kunnen doen en niet in oorlogsgebied. De 6 kinderen die nu terugkeren hebben mentaal heel wat klappen gekregen. Ze zullen een goede begeleiding en omkadering nodig hebben zodat ze dit een plek kunnen geven en de oorlog achter zich kunnen laten. We rekenen erop dat het plan van het Agentschap Jongerenwelzijn de kinderen goed gaat omkaderen."