Mis(be)handeling van ouderen: wie zijn de daders en slachtoffers? En waarom is het probleem zo weinig gekend?
In 2018 werden in Vlaanderen 444 meldingen gedaan van mishandeling van ouderen. In 2017 waren dat er 505. "Het blijft een zwaar onderschat probleem", zeggen ze bij het Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling (VLOCO). "De cijfers zijn maar het topje van de ijsberg."
Vandaag is het "Internationale Dag tegen Ouderenmis(be)handeling". Naar aanleiding daarvan vraagt VLOCO meer aandacht voor geweld op ouderen in de thuissituatie. "Alleen door het probleem bespreekbaar te maken, kunnen we het taboe doorbreken."
Niet alleen angst en schaamte bij de betrokkenen maken het erg moeilijk om zicht te krijgen op het probleem. Ook hulp- en zorgverstrekkers aarzelen vaak om in actie te komen. Er is in Vlaanderen geen meldings- of registratieplicht voor ouderenmis(be)handeling.
"Onze cijfers zijn maar het topje van de ijsberg", zegt Sabine Temmerman van VLOCO. "Volgens internationale studies blijkt dat bijna 1 op de 3 vrouwen boven de 65 aangeeft dat ze zich het voorbije jaar misbehandeld voelde. Maar veel ouderen durven dat niet te melden, omdat ze op vlak van zorg of financieel afhankelijk zijn van de pleger. In de meeste gevallen gebeurt de misbehandeling door iemand die samenwoont met de oudere."
Wat is mis(be)handeling?
Klappen uitdelen, een ruwe behandeling bij de verzorging of misbruik van geneesmiddelen, ... Niet zelden denken we bij mis(be)handeling van ouderen aan fysiek geweld. Maar soms gaat het om psychisch geweld: vernederingen of emotionele chantage. Soms zijn ouderen ook het slachtoffer van financieel misbruik, bijvoorbeeld wanneer geld of eigendommen gestolen worden of als volmachten misbruikt worden. In andere gevallen leven ze in verwaarloosde omstandigheden met onvoldoende zorg of een gebrek aan comfort en hygiëne.
Het geweld is niet altijd slecht bedoeld. Ook een mantelzorger die uit onwetendheid, onmacht of onkunde zijn dementerende partner dagelijks vastmaakt aan de zetel, om de veiligheid te garanderen, valt onder de noemer ouderenmis(be)handeling. De mantelzorger wil helpen. Maar die hulp bieden groeit hem of haar boven het hoofd en de zorg ontspoort.
Wie zijn de slachtoffers en plegers?
Uit het jaarrapport van VLOCO blijkt dat ruim de helft van de slachtoffers ouder is dan 75 jaar. Met de leeftijd stijgt immers vaak ook de zorgbehoevendheid en afhankelijkheid, wat belangrijke risicofactoren blijken te zijn voor ouderenmis(be)handeling. De meerderheid (70 procent) van de slachtoffers zijn vrouwen.
In meer dan 6 op de 10 gevallen woont het slachtoffer samen met de pleger en is de pleger iemand uit de dichte familiale kring. Dit is niet verrassend, aangezien de oudere in moeilijke situaties het meest een beroep doet op steunfiguren uit de naaste omgeving. "Mis(be)handeling kan onder meer een gevolg zijn van overbelasting van de mantelzorger, waardoor de zorg ontspoort", staat in het jaarverslag te lezen.
Wie met vragen zit over geweld of mis(be)handeling kan gratis en discreet terecht op het nummer 1712. Er is ook een website.