Vincent Houssiau, rechterhand én geheim wapen van koning Filip
Begin er maar aan, als kabinetschef van de koning je baas overtuigen een antimonarchistische partij als het Vlaams Belang te ontvangen. Toch gebeurde het. Wie is Vincent Houssiau (56), de man die de koning de komende maanden zonder kleerscheuren door de aartsmoeilijke formatie moet gidsen?
‘Klein, rond brilletje, ongedisciplineerd haar: hij heeft wat weg van Professor Zonnebloem’, schreef Le Soir toen Vincent Houssiau in 2017 kabinetschef werd van koning Filip. Even slim ook, maar een stuk berekender dan het warhoofd uit de Kuifje-strips. Ex-premier Yves Leterme (CD&V) noemt hem een erudiet adviseur: “Vincent heeft de gave anderen vriendelijk duidelijk te maken dat hij van mening verschilt. Pas achteraf besef je dat je tot een andere beslissing bent gekomen. Dat zal hem ook in deze rol van pas komen. De grondwet zegt dat de kabinetschef van het hof de koning moet helpen om oplossingen te vinden. Die rol is hem op het lijf geschreven.”
De discrete diplomaat staat nu in de schijnwerpers omdat hij brugfiguur moet spelen tussen het paleis en de Wetstraat. Tijdens een schijnbaar aartsmoeilijke federale regeringsformatie wordt zijn advies van cruciaal belang. Als de premier niet op de koffie komt om de koning bij te praten, is het Houssiau die Filip op de hoogte houdt van het reilen en zeilen in de politiek. Ook bepaalt de kabinetschef mee wie er op bezoek mag komen. Zo speelde Houssiau een sleutelrol in de eerste audiëntie ooit van een Vlaams Belang-voorzitter, Tom Van Grieken. Dat zorgde vooral in Franstalig België voor onrust, omdat het een breuk was met het cordon sanitaire dat vorige koningen Boudewijn (1951-’93) en Albert II (1993-2013) de facto aanhielden tegenover de separatistische partij.
Eminent hofkenner Mark Van den Wijngaert noemt de nieuwe aanpak van het hof onder invloed van Houssiau ‘onvermijdelijk’: “De koning kon niet anders. Zijn taak is om de uitvoerende macht te continueren, dus moet hij altijd rekening houden met de verkiezingsuitslag. Had de koning het Vlaams Belang niet ontvangen, dan was dat een politiek standpunt geweest waardoor hij zijn neutraliteit en gezag zou kunnen verliezen.”
Onderkoning
Opvallend: het Vlaams Belang werd wel als laatste partij ontvangen, terwijl de andere volgens de grootte van hun verkiezingsuitslag langs mochten gaan – een subtiele vingerwijzing waarmee het hof de partij toch op haar plaats zette zonder haar kiezers te bruuskeren. Van den Wijngaert: “De koning heeft met Houssiau nu een kabinetschef die dichter staat bij de politieke werkelijkheid. Er zijn veranderingen in de maatschappij. Daar moet een hof rekening mee houden. Ik herinner me nog dat tijdens de regeringsformatie in 2011, die leidde tot het kabinet van premier Elio Di Rupo (PS), koning Albert II regelmatig deed alsof de N-VA niet eens bestond. Die ervaring leerde ons dat een regeringsvorming net erg lang duurt als je je kop in het zand steekt.”
Deze periode toonde ook aan hoe bepalend een hofhouding kan zijn. Albert II was weinig vertrouwd met de Wetstraat en liet zich daarom leiden door de kabinetschef van zijn overleden broer en koning Boudewijn: Jacques van Ypersele de Strihou. Deze legendarische voorloper van Houssiau werd destijds weleens de ‘onderkoning’ genoemd, omdat Albert II hem te veel beslissingsmacht gaf.
“Zo is de kabinetschef van het hof vandaag dus níét”, stelt Van den Wijngaert. “Zowel met baron Frans van Daele (die de deur van Laken vervolgens opende voor N-VA, red.) en vervolgens met Houssiau bracht Filip topdiplomaten binnen als kabinetschefs die de duidelijke goedkeuring wegdroegen van zowel hemzelf als van de toppolitici die de vorst regelmatig raadpleegt.”
Oud-premier Leterme bevestigt: “De sterkte van Vincent is dat hij door zijn kabinetservaring, eerst bij mij, dan bij Herman Van Rompuy (premier), Steven Vanackere (Buitenlandse Zaken & Financiën) en Koen Geens (Financiën & Justitie), en zijn contacten met baron Van Daele al vertrouwd was met politieke hoofdrolspelers én het hof.”
Door zijn ervaring in ‘de 16’ verdiende hij in de Wetstraat eerder al niet voor niets de bijnaam ‘Vincent XVI’. “Niet onbelangrijk is ook dat de koning en hij generatiegenoten zijn”, stipt Leterme aan. “Ze begrijpen elkaar.”
Ontmijner
Brusselaar Houssiau heeft ook een ‘Belgische’ troef. Hij groeide tweetalig op als een van de zeven kinderen van een Nederlandstalige moeder en een Franstalige arts. Overigens spreekt Houssiau in het Nederlands nog met een licht West-Vlaams accent. Dat komt volgens een oud-kabinetsmedewerker omdat hij het perfectioneerde door te spreken met oud-premier Leterme en zijn West-Vlaamse medewerkers. Op zijn volgende kabinetten probeerden Antwerpenaren hem vergeefs hun accent eigen te maken.
In zijn weinige vrije tijd – “hij is 24 uur op 24 bereikbaar” – laaft Houssiau zich aan culturele evenementen en engageert hij zich voor goede doelen van het paleis. Zo zetelt hij namens Filip in het bestuur van de Koning Boudewijnstichting. En hij reist veel, met zijn echtgenote Marie-Gérard – het koppel heeft geen kinderen.
Leterme ‘ontdekte’ Houssiau naar eigen zeggen in 2007 toen hij nog vicepremier was naast premier Guy Verhofstadt (Open Vld). “We hadden een Franstalige diplomatiek adviseur nodig. Hij was eerst wat gestresseerd, maar kwam daarna meteen scherpzinnig uit de hoek. Hij denkt goed na voor hij iets zegt, is loyaal en slim, maar tegelijk bescheiden en vriendelijk.”
“Vincent is ook een uitstekend ontmijner: hij luistert goed en ziet in een conflict meteen waar de knoop zit. Kijk, je hebt medewerkers die van een overleg terugkomen met een verslag, en je hebt er die terugkomen met een resultaat. Als Vincent buitenshuis een vergadering voorzat met mijn mandaat, kwam hij altijd terug met resultaat. Hij bezit de gave om efficiënt mensen op één lijn te krijgen.”
Leterme geeft als voorbeeld hoe Houssiau tijdens het EU-voorzitterschap van België de sociale klemtonen van coalitiepartners zoals Joëlle Milquet (cdH) en Laurette Onkelinx (PS) in besluiten van Europese ministerraden wist te smokkelen, ook toen andere lidstaten dat niet wilden. “Vincent slaagde er dan altijd in om de hoeken af te ronden en teksten zo te herformuleren dat iedereen zich daarin kon vinden.”
Een oud-kabinetsmedewerker: “Vincent hing op het kabinet constant aan de telefoon, minstens zes uur per dag. Hij zat daarbij niet stil, liep permanent rond. Pas om vijf uur begon hij dan te schrijven of gaf hij zijn briefing. Hij is een detaillist. Elk woord moest juist zitten. Als hij niet tevreden was, bleef hij bellen, bellen, bellen…”
De vlucht vooruit
Zijn parate kennis is enorm, zijn voorbereidingen minutieus. Letermes voormalig woordvoerder Dominique Dehaene: “Ik herinner me dat hij op weg naar internationale toppen altijd meteen en feilloos kon antwoorden als de premier extra vragen had bij debatfiches die hij had voorbereid. Hij kende ook altijd de context en geschiedenis van een politiek thema. Hij is een echte multilateralist ook, die hard gelooft in de internationale samenwerking binnen de EU, VN en NAVO.”
Houssiau is opgeleid als filosoof – kreeg in de jaren 80 aan de katholieke UCL nog les van de latere, conservatieve aartsbisschop André Léonard, die ook dicht bij het hof staat – maar liet nooit zijn persoonlijke overtuiging kennen. Het respect voor de Belgische instellingen kwam voor hem eerst. “Ook al bracht hij 14 uur per dag door met de eerste minister, nooit zou hij hem met de voornaam aanspreken maar altijd als premier”, zegt de oud-kabinetsmedewerker. “In die zin was hij een ouderwets geschoolde diplomaat.”
Dehaene: “Je voelde gewoon aan dat hij klassiek geschoold was en veel culturele bagage had. Daarnaast kon hij ook een zeer gewoon iemand zijn, met veel spitsvondige humor en witzen, wat je op een kabinet wel nodig hebt. Ik herinner me goed dat hij op het gepaste moment van de B-H-V-crisis zijn Franstalige motto bovenhaalde: ‘Courage, fuyons!’ – wat je vrij kan vertalen als ‘goeie moed, kies de vlucht vooruit!’”
Het is een royaal advies waar de Wetstraat de komende weken zoet mee zal zijn. Bij twijfel zullen ze in Laken bij Houssiau altijd een oor hebben dat luistert, waarna hij ‘sire…’ zal fluisteren. “Maar vergis je niet”, zegt Van den Wijngaert, “koning Filip heeft altijd het laatste woord.”
Lees ook
Geselecteerd door de redactie