Vroegere Egyptische president Mohamed Morsi begraven in Caïro

Het was de Egyptische staatstelevisie, geciteerd door de Britse openbare omroep BBC, die het overlijden gisteren als eerste meldde. De staatstelevisie zei dat Morsi gestorven was in de rechtbank. Veiligheids- en gerechtelijke bronnen zeiden echter dat Morsi in het ziekenhuis overleed, nadat hij was flauwgevallen in de rechtbank. 

Volgens een eerste medisch rapport verloor Morsi het leven om 16.50 uur Belgische tijd tijdens zijn overbrenging naar het ziekenhuis. Er zijn geen recente verwondingen op zijn lichaam gevonden.

De Islamist Morsi werd na het massaal protest tegen dictator Hosni Moebarak, die in februari 2011 aftrad, de eerste democratisch verkozen president van het Noord-Afrikaanse land. Hij nam zijn ambt in 2012 op. Maar in de zomer van 2013 kwam er nog massaler protest, dit keer tegen zijn bewind.

Op 3 juli zette het leger, onder aanvoering van de huidige president Abdel Fattah al-Sisi, hem af. Morsi belandde in de gevangenis, zijn Moslimbroederschap werd met harde hand vervolgd en daarop buiten de wet gesteld.

Na zijn val stond Morsi meermaals terecht. Zo kreeg hij meerdere jaren cel voor het doden van demonstranten tegen zijn bewind. Ook stond hij terecht voor het aanwakkeren van terrorisme.

Vandaag vertoefde Morsi in een gerechtszaal op beschuldiging van verraad. Hij zou als president geheime documenten hebben gelekt naar de Golfstaat Qatar. Morsi sprak de rechter ongeveer twintig minuten toe. Vervolgens viel hij flauw. 

Amnesty International roept Egypte op de dood van Morsi grondig te onderzoeken. De mensenrechtenorganisatie zegt in een verklaring dat de oud-president tijdens zijn gevangenschap zo’n zes jaar feitelijk was afgesneden van de buitenwereld. Hij mocht in die periode naar verluidt maar drie keer familie ontvangen.

De mensenrechtenorganisatie roept op tot een “onafhankelijk, grondig en transparant” onderzoek naar de omstandigheden waaronder de oud-president is vastgehouden en naar zijn toegang tot medische zorg. Amnesty stelt dat de Egyptische autoriteiten geen goede reputatie hebben waar het de behandeling van gevangenen betreft.

Sarah Leah Whitson, directrice van Human Rights Watch voor het Midden-Oosten beschreef Morsi’s dood als “vreselijk maar volledig voorspelbaar”, omdat de Egyptische regering hem geen adequate medische zorg toestond, en slechts weinig bezoek toeliet van zijn familie.

Het Egyptische ministerie van Binnenlandse Zaken heeft in het land de hoogste alarmfase afgekondigd. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan roemde Morsi als een “martelaar”.

De emir van Qatar, sjeikh Tamim ben Hamad al-Thani, heeft zijn “diepe bedroefdheid” geuit en zijn “oprechtste deelname” betuigd aan de familie van de overleden ex-president en het “broederlijke” Egyptische volk. 

De Moslimbroederschap houdt de Egyptische autoriteiten verantwoordelijk voor de dood van oud-president. De politieke tak van de islamistische beweging zegt dat de mensenrechten van de afgezette leider niet zijn gerespecteerd. “Ze staken hem meer dan vijf jaar in eenzame opsluiting, beperkten medicijnen en gaven hem slecht voedsel. Ze verboden hem te communiceren met zijn artsen en advocaten en zelfs met zijn familie”, stelt de Partij voor Vrijheid en Gerechtigheid (FJP), de politieke arm van Moslimbroederschap, in een verklaring. “Ze ontzegden hem zijn meest elementaire mensenrechten. Het doel was om hem langzaam te doden”, zegt de partij nog. De Moslimbroederschap werd kort na Morsi’s afzetting in juli 2013 verboden in Egypte.

Hamas, een zijtak van de Moslimbroederschap die aan de macht is in de Gazastrook, zei maandag te rouwen om Morsi’s dood. De islamitische beweging verklaarde in een mededeling dat Morsi stierf “na een lange strijd voor Egypte, zijn volk en vooral de Palestijnse zaak”.