Europees Hof: Duits plan voor wegentol in strijd met EU-wetgeving

Alles lag al vier jaar klaar: het plan van de Duitse federale overheid is in 2015 volledig goedgekeurd, gestemd en uitgewerkt, maar was nog altijd niet in voege. En het Europese Hof van Justitie trekt er nu een kruis door. Bedoeling was dat alle weggebruikers een taks (Maut) van maximaal 130 euro zouden betalen, maar dat binnenlandse bestuurders het bedrag voor een jaarvignet zouden terugkrijgen via een korting op hun voertuigbelasting. 

Het was buurland Oostenrijk dat, gesteund door Nederland, naar het Europese Hof trok om de taks ongedaan te laten maken. Volgens Oostenrijk zou de belasting een discriminatie inhouden tussen Duitsers en niet-Duitsers. Het Hof volgt Oostenrijk daar nu in: de taks vormt een inbreuk tegen het vrij verkeer van goederen en diensten binnen Europa en is een “onrechtstreekse discriminatie op grond van nationaliteit”, wat verboden is. Het Hof argumenteert immers dat heffing de toegang tot de Duitse markt kan belemmeren voor producten uit andere lidstaten, omdat samen met de vervoerskosten ook de prijs van de producten kan stijgen. Ook het vrij verkeer van diensten kan om die reden gehinderd worden.

Bovendien heeft Duitsland niet kunnen aantonen dat de vastgestelde discriminatie gerechtvaardigd kan zijn op grond van milieuoverwegingen of andere overwegingen, luidt het nog.

De Duitse regering had wel opgeworpen dat zij met het nieuwe systeem afstapt van een algemene financiering van de wegeninfrastructuur door alle belastingbetalers, om de overgang te maken naar de principes van “de gebruiker betaalt” en “de vervuiler betaalt”. Maar het Hof veegt dat argument van tafel. De rechters stellen dat de Duitse wagenbezitters nog altijd via hun belastingen zouden betalen.

De wegentaks was de afgelopen jaren een van de grootste dossiers op het bord van bondskanselier Angela Merkel. Het was vooral een belangrijk project van de Beierse zusterpartij van Merkels CDU, de CSU. Bedoeling was dat het vignet vanaf oktober 2020 ingevoerd zou worden voor alle autosnelwegen en autowegen, voor buitenlanders zou het enkel voor de autosnelwegen nodig zijn. De tol zou na aftrek van de kosten 500 miljoen euro per jaar hebben moeten opbrengen, een bedrag dat in verkeersinfrastructuur geïnvesteerd zou kunnen worden. Maar experts twijfelden daar aan.

Merkel laat open welke de volgende stappen kunnen zijn na de uitspraak. De uitspraak is te aanvaarden en ter kennis te nemen, zei ze. Natuurlijk zal minister van Verkeer Andreas Scheuer (CSU) de situatie analyseren, aldus Merkel. “En dan zullen we zeggen wat we verder zullen doen”.

Volgens Scheuer is in elk geval duidelijk dat de tolheffing is in haar huidige vorm van tafel is.“Dit oordeel moeten we respecteren en accepteren.” De minister stelde een werkgroep in die de gevolgen van de uitspraak in kaart moet brengen, meldt de krant Tagesspiegel. Scheuer verzekerde dat het oordeel van het hof niet betekent dat Duitsland nu afziet van het beprijzen van weggebruik. Hij verwees naar andere EU-landen waar dat al het geval is.

De minister noemde de uitspraak “verrassend” omdat in Duitsland parlement en regering geen problemen zagen met de tolheffing en ook de Europese Commissie ermee instemde. “Dit is geen mooie dag voor de financiering van infrastructuur in Duitsland.”

Volgens Maarten Matienko, woordvoerder van mobiliteitsorganisatie VAB, was het systeem van tolheffing zoals Duitsland het wou invoeren, sowieso een ouderwets systeem. “Terwijl we naar een intelligent systeem moeten, waarbij de bestuurder meer of minder betaalt afhankelijk van plaats, tijdstip, hoeveel keer je de wagen gebruikt en het soort weg dat je gebruikt.”

De VAB-woordvoerder wijst erop dat er de komende jaren zware investeringen nodig zijn in nieuwe verkeersinfrastructuur. Ook voor het onderhoud van de bestaande infrastructuur moeten enkele miljarden worden opgehoest. Tegelijk evolueren we naar een fiscale situatie waarbij er minder accijnzen zullen worden betaald op brandstof doordat er nieuwe systemen komen zoals elektrisch rijden.

Een intelligent systeem van kilometerheffing kan een bron zijn om dat alles te financieren, aldus Matienko. Maar het systeem moet wel sociaal rechtvaardig zijn, en het moet sturend werken naar duurzame vormen van mobiliteit. Daarom moeten er ook investeringen komen in openbaar vervoer en fietsinfrastructuur. “Als er geen duurzame alternatieven zijn, is een kilometerheffing gewoon een extra belasting.”