Hoe Didier Reynders alles op alles zet: sleept hij alsnog een topfunctie in de wacht?

Het is behoorlijk druk in de galerie portugaise in het Palais de L’Europe in Straatsburg. In het statige gebouw van de Raad van Europa geniet een honderdtal aanwezigen van de Belgische bieren die worden aangeboden. Gastheer van deze receptie: Didier Reynders.

Het is dan dinsdagmiddag 9 april. Terwijl in België de politieke wereld zich klaarstoomt voor de kiesstrijd richting 26 mei, voert Reynders zijn eigen campagne. De hele eerste week van de paasvakantie vertoeft hij in Straatsburg, niet als minister van Buitenlandse Zaken, wel om zijn kandidatuur als nieuwe secretaris-generaal van de Raad van Europa kracht bij te zetten. 

Reynders rijdt in de eerste plaats voor Reynders, zo weet men in de Wetstraat. Ook al zoekt hij sinds de verkiezingen samen met Johan Vande Lanotte (sp.a) als informateur een uitweg in de federale regeringsvorming, zijn persoonlijke ambities verliest hij nooit uit het oog. Volgende week staan de regeringsgesprekken daarom op een laag pitje, omdat Reynders opnieuw in Straatsburg zit. Woensdag valt daar de beslissing. 

Recepties en lezingen

De naam van Reynders circuleerde eind vorig jaar als nieuwe baas van de Raad van Europa, maar slechts enkele dagen voor de deadline in januari diende hij zijn kandidatuur in. Sinds eind maart is bekend dat hij een van de twee overgebleven kanshebbers is.

In stilte zette hij alles op alles om de functie binnen te halen. Er was niet enkel de receptie in de paasvakantie, waar de parlementsleden hem informeel konden aanspreken. Hij gaf die week ook lezingen over zijn plannen als secretaris-generaal. Hij sprak verschillende nationale delegaties van de 47 lidstaten toe, gaf meer uitleg voor de politieke families afzonderlijk en contacteerde elk parlementslid per mail.

“Ik moet zeggen: hij gaf een heel solide indruk”, zegt Petra De Sutter, die namens Groen in het parlement van de Raad van Europa zetelt.  “Reynders toont dat hij de instelling heel goed kent. Hij ging ook met heel wat medewerkers achter de schermen praten.”

De Raad van Europa is niet te verwarren met de Europese Raad, het overlegorgaan tussen de staats- en regeringsleiders van de EU, waarvan Herman Van Rompuy (CD&V) tussen 2010 en 2014 voorzitter was. Het gaat om een instelling van 47 lidstaten over het hele Europese continent, van IJsland tot Oekraïne en van Noorwegen tot Malta. Ook Rusland en Turkije doen mee. De focus ligt op de mensenrechten. De voornaamste exponent is het internationaal gerespecteerde Hof voor de Rechten van de Mens.

Twee fronten

Alleen, Reynders heeft de buit nog niet binnen. De andere kanshebber is de Kroatische minister van Buitenlandse Zaken en vicepremier Marija Burić. Zij heeft het voordeel een vrouw te zijn en afkomstig te zijn uit een van de ‘nieuwe’ Europese landen. Ze kan de vernieuwing van de instelling belichamen. Reynders, 20 jaar onafgebroken minister, 15 jaar vicepremier en 8 jaar buitenlandminister, heeft dan weer een grotere staat van dienst. “De kansen zijn fiftyfifty", schat De Sutter in.

Het is de assemblee die komende woensdag in een plenaire stemming over het lot van Reynders beslist. In het parlement van de Raad van Europa, (opnieuw niet verwarren met het Europees Parlement) zitten rechtstreekse afgevaardigden uit de nationale parlementen van de 47 lidstaten. 

Reynders moet inzetten op twee fronten. Om te beginnen moet hij de politieke families overtuigen. Hij moet het als liberaal opnemen tegen Burić van de Europese volkspartij – die over een veel grotere fractie beschikt. Kan Reynders ook nog de socialisten en de groenen aan zich binden om tegen haar op te boksen? Het is complexer dan dat. “De fractiediscipline is minder rigide in de Raad van Europa dan in andere parlementen”, zegt Stefaan Vercamer, die voor CD&V in de assemblee zit. “Ook de nationale gevoeligheden spelen een rol.”

Vercamer gaat ervan uit dat alle Belgische parlementsleden voor Reynders stemmen, mogelijk ook de buurlanden. Vergelijk het met het Eurovisiesongfestival, waar de bevriende naties elkaar meer stemmen geven. Op dat tweede front laat Reynders niets aan het toeval over. De Belgische diplomaten draaien overuren om ook andere landen te bewerken, net zoals ze deden voor Van Rompuy om hem Europees president te maken. Voor ‘hun eigen baas’, die Reynders als buitenlandminister nog altijd is, plooien ze zich zeker dubbel.

Tegelijk speelt er een andere belangrijke vraag bij de stemming: krijgen de Russen opnieuw stemrecht in de assemblee? Na de oorlog in Oekraïne in 2014 werd dat geschrapt. Komende maandag wordt een rapport gestemd, voorbereid door De Sutter, om hen onder voorwaarden weer aan boord te hijsen. 

“De Russen zouden 18 zitjes inpalmen op een totaal van 324", zegt de Groen-politica. “Die stemmen kunnen uiteindelijk de doorslag geven, gezien de race zo close lijkt tussen de twee kandidaten.” Let wel, het is niet zo dat Reynders noch Burić nu openlijk de Russen aan het paaien zijn. Daardoor zouden ze elders  te veel stemmen verliezen, zeker bij de voormalig Oostbloklanden. De houding van beiden is: we gaan voor dialoog, maar we blijven streng.

Decorum

Blijft de vraag: reiken Reynders’ ambities niet verder dan een instelling die amper bekend is bij het grote publiek? Natuurlijk levert de job het nodige decorum op. Er is de mooie residentie in Straatsburg waar hij kan verblijven. En er is de stevige loonfiche: 314.000 euro netto op jaarbasis, volgens La Libre. Duidelijk meer dan de 290.000 euro bruto die de Belgische premier krijgt. 

Tegelijk reist de secretaris-generaal de halve wereld rond. Het zijn net die diplomatieke contacten waar hij zich als buitenlandminister ook volop in uitleefde. “Veel thuis zal hij niet zijn”, zegt Vercamer. “Dit is niet zomaar een uitbolbaantje.” 

Wel is het zo dat de Raad van Europa de voorbije jaren door een crisis is gegaan. Er was een corruptieschandaal bij het opstellen van rapporten in Azerbeidzjan (waar ex-MR-lid Alain Destexhe bij betrokken was). En door het vertrek van de Russen uit de assemblee viel een deel van de financiering weg. Rusland weigerde vanaf dat moment nog zijn bijdrage als lidstaat te betalen.  

“De Raad van Europa is op zoek naar een hoog profiel als secretaris-generaal om de instelling weer op de kaart te zetten”,  zegt professor Europees recht Rick Lawson (Universiteit van Leiden). “Maar het valt op dat er zich geen oud-premiers hebben aangediend voor de job. Reynders zit daar net onder.” 

Onze landgenoot stelde de voorbije maanden, in tegenstelling tot Burić, een duidelijk plan op over de toekomst van de Raad van Europa. In plaats van de besparingen ingezet door de huidige secretaris-generaal, wil hij opnieuw investeren. De lidstaten zullen een hogere bijdrage moeten leveren.  

“Door zijn instelling weer relevant te maken, kan hij zelf ook internationaal aanzien verwerven”, zegt Lawson. “De Raad van Europa blijft een van de weinige directe kanalen voor overleg met de Russen en straks na de brexit misschien ook met het Verenigd Koninkrijk.”

Revanche

Toch spelen er nog andere motieven voor Reynders. De nacht van 4 op 5 september 2014 was een kantelpunt voor zijn politieke carrière. Toen beslisten de regeringsonderhandelaars dat CD&V’ster Marianne Thyssen eurocommissaris mocht worden, en niet hij. Hij zou als buitenlandminister moeten dienen onder zijn partijrivaal Charles Michel, die premier werd.

Sindsdien hield hij zich vooral afzijdig in de nationale politiek. Terwijl hij vroeger meester was van het politieke spel, gooide hij zelden zijn gewicht in de schaal om zijn partij te verdedigen als het weer eens clashte in de Zweedse coalitie. 

Hij concentreerde zich op zijn baan als buitenlandminister door vooral geen bruggen te verbranden. Met succes: hij loodste België binnen in de VN-Veiligheidsraad en kon intussen alle opties openhouden voor een internationale topjob, mocht die zich aandienen. 

Alleen: door die terughoudendheid heeft hij intern verder averij opgelopen. De gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar in het Brussels Gewest waren rampzalig:  De MR verloor vier van de zes burgemeesters. Pijnlijk voor Reynders, die daar nog altijd lokaal voorzitter is. Ukkels burgemeester Boris Dilliès was vernietigend voor zijn partijgenoot. Reynders had zich amper laten zien en was in grote mate verantwoordelijk voor de nederlaag, vond hij. Zijn kritiek kreeg grote resonantie in de partij. Brussel, ooit een liberale stad, is hen uit de handen aan het glippen.

“Na die noodkreet, zag ik toch verbetering”, zegt Dilliès nu. En toch: ook bij de voorbije campagne weerklonk binnen de MR maar al te vaak dat Reynders afwezig was. Het liep ook niet lekker. Bij het Brusselse verkiezingscongres van de Franstalige liberalen eind februari kwam er amper volk opdagen. Van een eenvormig programma voor het Gewest was er amper sprake. 

De MR boerde bij de verkiezingen voor het Brussels Parlement met 6 procentpunt achteruit. Reynders bleef met 33.000 voorkeurstemmen op de Kamerlijst nog steeds de populairste Brusselse politicus, maar verloor wel ruim 20.000 kiezers tegenover 2014.

Verzwakte positie

Reynders’ positie is daarom intern sterk verzwakt. Nationaal heeft Michel de partij definitief overgenomen. Tegelijk ruiken Françoise Schepmans en Dilliès in Brussel hun kans om hem lokaal op te volgen. Maar slagen zij er wel in om de Brusselse afdeling overeind te laten krabbelen? 

En Reynders zelf? Hij was een carrière lang ‘kandidaat voor alles’. Zonder het expliciet te zeggen, liet hij zijn oog vallen op verschillende jobs: Brussels minister-president, eurocommissaris, premier of zelfs Ukkels burgemeester. Alle opties liet hij open, maar al te vaak werd het niets. Nu biedt de Raad van Europa hem alsnog een mooie uitweg. 

Hij zal hij het zelf in elk geval geforceerd hebben. Als hij woensdag groen licht krijgt van de assemblee, kan geen enkele regeringsbeslissing hem nog tegenhouden.

 Reynders was zelf niet bereikbaar voor commentaar.