Het contract van de eeuw, zo werd de aankoop van de F-35 genoemd. Maar heeft België zich laten rollen?

Het contract van de eeuw, zo wordt de aankoop van 34 nieuwe gevechtsvliegtuigen genoemd. Ons land betaalt 4 miljard euro aan de Amerikaanse fabrikant Lockheed Martin. “Maar de prijs van de F-35 vloeit bijna volledig terug naar België”, zei minister van Economie Kris Peeters (CD&V) toen de federale regering in oktober 2018 haar handtekening plaatste. “De aankoop zorgt voor een economische return van 3,7 miljard euro.”

Belgische bedrijven kunnen op drie manieren hun graantje meepikken. Ze kunnen helpen bij de productie van de toestellen, bijvoorbeeld door onderdelen of materialen aan te leveren. Ze kunnen de ontwikkeling ondersteunen via onderzoeksprojecten. Of ze kunnen bijdragen aan het onderhoud van de vliegtuigen. De eerste exemplaren worden in 2025 opgeleverd bij de luchtmachtbasis van Florennes.

Maar de Belgische CEO’s worden ongeduldig. Waar blijven hun contracten? “De onderhandelingen met Lockheed Martin lopen volop, maar het contract laat op zich wachten”, zegt Charles-Edouard Dendoncker, manager bij Feronyl, een bedrijf in Moeskroen dat een nieuw composiet probeert te ontwikkelen dat zo efficiënt is dat het het verbruik van de F-35-motoren kan terugdringen. “Het gaat om heel veel geld.”

Interpretaties

“Het is een erg lang en intensief proces”, zegt ook François Lepot, de CEO van Safran Aero Boosters, in Le Soir. Hij wil graag samenwerken met een Amerikaans bedrijf dat de motoren van de F-35 produceert. Maar ook die gesprekken lijken nergens naartoe te gaan. Of zoals een andere industrieel opmerkt: “We zijn amateurs geweest. Lockheed Martin gaat er alles aan doen om aan zijn engagementen tegenover België te ontsnappen.”

Alles draait om een nieuw systeem voor legeraankopen. Als België vroeger een toestel kocht van de Amerikanen, dan koppelde Defensie daar een concrete tegenprestatie aan vast. De Amerikanen werd gevraagd te investeren in de Belgische industrie, in ruil deed ons land een schepje boven op de vraagprijs. Een vorm van staatssteun, oordeelde Europa. Dat mag niet meer. Daarom is de tegenprestatie nu veel vager geformuleerd.

“Dit is de eerste keer dat we het nieuwe systeem toepassen”, zegt Georges Heeren, hoofd luchtvaart en defensie bij de sectorfederatie Agoria. “Nu heeft Lockheed Martin enkel de verplichting een aantal projecten met de Belgische industrie op te zetten. Maar die projecten en hun kostprijs liggen nog niet vast. Belgische bedrijven krijgen dus veel minder garanties dan vroeger.”

Wake-upcall

Heeft België zich laten rollen? Bij Defensie zeggen ze van niet. “Dit systeem is veel transparanter. Nu betalen we enkel voor het materiaal, zonder verdoken staatssteun”, zegt luitenant-kolonel Steven Lauwereys. 

Voor sommige bedrijven is dit wel een wake-upcall. Vroeger moesten ze bij wijze van spreken maar afwachten tot de contracten binnenstroomden. Nu moeten ze die actief binnenhalen. De bedrijven waarbij dat moeilijker gaat, zijn volgens critici nu de eerste om te morren.

Lauwereys benadrukt dat Defensie en de FOD Economische Zaken toekijken op de onderhandelingen. Het resultaat moet er binnen drie jaar liggen. “Op dit moment zijn er al drie samenwerkingsakkoorden gerealiseerd, nog 40 andere zijn gepland. Zo heeft Lockheed Martin vandaag (woensdag, ABD) een akkoord ondertekend met Sabena Aerospace voor de uitbating van zijn C130-servicecenter in België. Die uitbating is nu met tien jaar verlengd.”

Lockheed Martin laat weten dat het zijn contractuele verplichtingen zal nakomen. “Onze partners in Europa zijn essentieel voor het succes van de F-35", zegt vicevoorzitter Michele Evans. 

Op het kabinet-Peeters benadrukken ze dat de 3,7 miljard euro een inschatting is door de administratie. “De return is gespreid over een termijn van dertig à veertig jaar.”