Geheime spionagebeelden tonen hoe snel de gletsjers in de Himalaya smelten
Elk jaar gaat 8 miljard ton ijs verloren in de Himalaya, ijs dat smelt en niet "vervangen" wordt. En de snelheid waarmee het smelt, is sinds 2000 verdubbeld in vergelijking met de kwarteeuw ervoor. Dat hebben Amerikaanse wetenschappers kunnen vaststellen dankzij geheime beelden die gemaakt zijn door spionagesatellieten ten tijde van de Koude Oorlog. Zij zien maar één oorzaak: de opwarming van de aarde. En als het tempo zich op die manier doorzet, zijn de gevolgen dramatisch.
Tijdens de jaren 70 en 80, in volle Koude Oorlog, liep er een Amerikaans spionageprogramma onder de codenaam Hexagon. Twintig satellieten werden de ruimte in gelanceerd om in het geheim foto's te maken van de aarde. De filmrolletjes werden door de satellieten in de atmosfeer losgelaten, waar ze al zwevend in de lucht opgepikt werden door militaire vliegtuigen.
De beelden werden jarenlang bewaard in nationale archieven. Ze waren politiek en militair overheidsmateriaal dat niet mocht worden vrijgegeven, maar in 2011 werd die geheimhoudingsplicht opgeheven. De foto's werden gedigitaliseerd door het US Geological Survey en staan sindsdien ter beschikking van wetenschappers.
Bij die spionagefoto's zijn beelden van de Himalaya in Azië, de bergketen waar je de hoogste bergtoppen van de wereld vindt. Historisch materiaal voor dat "dak van de wereld" is zeldzaam. Wetenschappers van Columbia University (New York, VS) hebben die beelden nu gebruikt om te bekijken hoe de Himalaya in de afgelopen decennia veranderd is. En hun conclusies stemmen niet meteen tot vrolijkheid.
Acht miljard ton ijs per jaar verloren
Joshua Mauer en zijn team vergeleken de spionagefoto's met recente satellietgegevens van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA en de Japanse tegenhanger JAXA. Meer bepaald bestudeerden ze 650 gletsjers over de hele lengte van de Himalaya, ongeveer 2.000 kilometer is dat.
Van 1975 tot 2000 nam de hoeveelheid ijs op die gletsjers af met gemiddeld 22 centimeter per jaar. Dat komt overeen met 4 miljard ton ijs per jaar dat smelt en waar geen sneeuw voor in de plaats komt. Maar van 2000 tot 2016 is dat smelten dramatisch toegenomen: per jaar gaat dan gemiddeld 43 centimeter ijs, oftewel 8 miljard ton ijs, verloren. 8 miljard ton, dat is voldoende om 3,2 miljoen olympische zwembaden te vullen.
Met andere woorden: sinds 2000, in amper 16 jaar tijd, smelten de gletsjers twee keer zo snel als in de hele kwarteeuw daarvoor. En dat niet lokaal, maar over de hele lengte van de Himalaya, wat wijst op een gemeenschappelijke oorzaak. De wetenschappers zien maar één verklaring: de opwarming van de aarde, veroorzaakt door de mens.
Temperatuurstijging
"Het is het duidelijkste beeld tot nu toe van hoe snel de gletsjers in de Himalaya smelten sinds 1975, en waarom", zegt onderzoeker Joshua Mauer. Plaatselijke weersomstandigheden -zoals een verschil in regenval- en de neerslag van industriële luchtvervuiling kunnen bijdragen tot de versnelling, maar volgens de onderzoekers is dat effect alleen lokaal.
De wetenschappers zien over de hele Himalaya hetzelfde patroon opduiken. Het ijsverlies is niet bij alle gletsjers even groot. Maar het is wel gelijk, en het sterkst, bij gletsjers die in lager gelegen gebieden liggen. Daar kan tot maar liefst 5 meter ijs per jaar verloren gaan. IJs dat dus niet meer "hersteld" wordt.
Het is het duidelijkste beeld tot nu toe van hoe snel de gletsjers in de Himalaya smelten sinds 1975, en waarom.
"Het feit dat we zo'n gelijkaardig patroon over zoveel gletsjers zien, in zo'n grote en klimatologisch complexe regio als de Himalaya, wijst erop dat er een algemene, overkoepelende factor moet zijn die alle gletsjers op dezelfde manier beïnvloedt", aldus Mauer.
Er zijn ook gegevens over de temperatuurstijging in het gebied. In vergelijking met de periode 1975-2000 steeg de temperatuur tussen 2000 en 2016 met gemiddeld 1 graad Celsius. Berekeningen tonen dat die stijging in lijn ligt met de hoeveelheid ijs die verloren gaat.
Miljoenen mensen in de problemen
De nieuwe inzichten laten toe meer nauwkeurige prognoses voor de toekomst te maken. De vooruitzichten zijn somber. Als het smelten zich aan hetzelfde tempo blijft doorzetten, zijn de gevolgen enorm. Op korte termijn kan de grote hoeveelheid smeltwater overstromingen veroorzaken. Op lange termijn kunnen miljoenen mensen die afhankelijk zijn van smeltwater van gletsjers tijdens het droogteseizoen, in grote problemen komen.
Als er steeds minder ijs is, zullen de belangrijkste Aziatische rivieren ook minder smeltwater krijgen. Smeltwater dat helpt die rivieren niet te doen uitdrogen in de lange, droge zomers. Zonder gletsjers wordt de watervoorziening voor mensen in lager gelegen gebieden in bijvoorbeeld China, Pakistan, India nog meer onzeker en onstabiel.
Voor het welzijn van de bevolking betekent ons onderzoek het ergste. Maar het is wat het is. Zo veel mensen worden getroffen. Om de temperatuurstijging tegen te gaan, moeten we de planeet afkoelen.
Of zoals co-auteur Joerg Schaefer het verwoordt: "Het is de verdubbeling die me het meest zorgen baart. Het ziet er dramatisch uit en er is in mijn hoofd geen twijfel, geen énkele twijfel, dat wat we hier zien, de impact van de klimaatverandering is."
"Voor het welzijn van de bevolking betekent ons onderzoek uiteraard het ergste. Maar het is wat het is, nu moeten we ons voorbereiden. We moeten ons veel zorgen maken omdat zo veel mensen getroffen worden. Om de temperatuurstijging tegen te gaan, moeten we de planeet afkoelen. We moeten niet alleen de uitstoot van broeikasgassen verminderen, we moeten die uitstoot omkeren. Dat is de uitdaging voor de komende 20 jaar."