Vijf jaar Felipe en Letizia op de Spaanse troon: vijf jaar vol conflicten met hun familie en natie

De aankondiging kwam als een donderslag bij heldere hemel: koning Juan Carlos, de éminence grise van de Spaanse koninklijke familie, schreef twee weken terug een open brief aan zijn opvolger Felipe. Daarin gaf hij aan zich vijf jaar na zijn troonsafstand volledig uit het openbare leven te willen terugtrekken ‘om een hoofdstuk in mijn leven af te sluiten en een nieuw aan te snijden’. ‘Hij is het beu een pion van zijn zoon te zijn’, klinkt het in kringen rond het Zarzuela-paleis. Het nieuws overschaduwt de vijfde verjaardag van koning Felipe VI’s troonsbestijging deze woensdag, omdat het een conflict tussen de twee vorsten blootlegt. Het illustreert verder de grote – en pijnlijk zichtbare – verdeeldheid onder de Spaanse royals: de ernstige, sobere koers die Felipe vaart, loopt voortdurend averij op door familievetes. Bovendien moet de koning op eieren lopen door de Catalaanse kwestie.

Als prins liet Felipe ooit optekenen dat hij als staatshoofd ‘de normaliteit zou beheren’, maar dat is even anders uitgedraaid. Hij had nooit kunnen bevroeden dat na amper drie jaar regeren ruim twee miljoen Catalanen voor de onafhankelijkheid zouden stemmen, met een brute, wereldwijd bekritiseerde poging om die wens de kop in te drukken tot gevolg. Felipe werd daar eerder deze maand nog mee geconfronteerd toen hij de separatistische politica Laura Borràs ontving: ‘Ik heb hem recht in de ogen gekeken en gezegd dat wij Catalanen geen koning hebben’, zei ze na afloop van de ontmoeting. Felipes donderpreek over nationale eenheid meteen na het onafhankelijkheidsreferendum leverde hem krediet op in de rest van Spanje, maar deed Catalonië massaal steigeren. Bijgevolg wordt hij nu steevast uitgejouwd als hij voet zet in Barcelona en omstreken, zelfs bij herdenkingen van de aanslagen op La Rambla. Maar, net zoals bij zijn Belgische naamgenoot op Laken, is het daarnaast ook zijn familie die het blazoen van de monarchie besmeurt. Dat Juan Carlos zich geheel onverwachts volledig terugtrekt uit de openbaarheid, komt nadat de oud-koning eind mei graag een militaire parade had bijgewoond aan de zijde van zijn zoon en diens vrouw, koningin Letizia. Felipe wordt echter liever niet te vaak samen met zijn vader gezien, in de hoop de schandalen van diens regeerperiode te doen vergeten. Een verongelijkte Juan Carlos, die de afgelopen vijf jaar al vaker in het vergeethoekje is gedrumd door Felipe en Letizia, heeft daarop beslist dat hij er dan maar volledig de brui aan geeft.

De behandeling die Felipe en – naar verluidt vooral – Letizia voor Juan Carlos hebben gereserveerd, heeft op lange termijn een averechts effect gehad. Nu hij niet langer aan het roer staat, wordt Juan Carlos opnieuw vaker gezien als de man die van Spanje een democratie maakte na de lange dictatuur van generaal Franco, en veel Spanjaarden vinden het niet netjes dat Felipe zich zo opzichtig van zijn vader distantieert. En dan was er het openlijke duw- en trekwerk tussen koningin Letizia en koningin Sofía vorige lente, waarbij Letizia haar schoonmoeder belette met haar kleindochters te poseren. Het zo al onderkoelde imago van de jongere vorstin is er nooit van hersteld, en Letizia wordt sindsdien uitgespuwd in Spanje, terwijl Sofía als een nationale heilige wordt beschouwd. De reden voor het kwaad bloed tussen beide vorstinnen zou zijn dat Sofía weigert haar dochter Cristina af te zweren. De prinses werd in 2007 vrijgesproken in het beruchte Nóos-proces, maar haar man Iñaki Urdangarín niet. Hij zit momenteel een celstraf van zes jaar uit voor grootschalige fraude. Dat Felipe en Letizia hun (schoon)zus ook privé geen blik meer waardig willen gunnen terwijl ze door zo’n moeilijke periode in haar leven gaat, vindt een deel van de Spaanse publieke opinie evenzeer van hardvochtigheid getuigen…