De oplossing voor de huidige problemen? ‘Meer euro’

Wie zegt dat de euro een onding is? “Maar liefst 75 procent van de Europese burgers is nu vóór de eenheidsmunt. Dat is een record”, betoogt een tevreden Europese Commissie-president Jean-Claude Juncker woensdagochtend tegenover een zaal centrale bankiers en economen uit de hele wereld. “De werkloosheid in Europa is op het laagste punt deze eeuw. De euro is een bron van bescherming die ons sterker maakt.”

Kort daarvoor is het gezelschap over een Europa-blauwe loper afgedaald naar het 14de-eeuwse klooster waar de lezingen en discussies plaatsvinden. Vroeger was Sintra in Portugal het favoriete vakantieoord van koningen. Nu is het meest westelijke puntje van Europa opnieuw geliefd bij de rijken – en sinds 2014 ook de Europese Centrale Bank. Voor de zesde keer organiseert zij hier haar prestigieuze forum.

Het Penha Longa Resort, waar eerder de Bilderberg-conferentie plaatsvond, zou niet misstaan in een James Bond-film. Het is het soort afgelegen luxelocatie waar de geheim agent ’s avonds in het donker tegen beter weten in tóch heen rijdt. Bij vrijwel elke bocht van de eindeloze oprit staan beveiligers. Dan, bovenop de heuvel: het hotel. Een paleisje met acht restaurants inclusief Michelin-ster. Omgeven door uitgestrekte bossen en een 27-holesgolfbaan.

Deze week hebben de bezoekers andere interesses. Grafieken bijvoorbeeld. Zelfs spreadsheets vol wiskundige formules zijn niet taboe tijdens de conferentie. Toch is het thema dit jaar allerminst technisch. Maar liefst 341 miljoen burgers uit 19 landen maken er dagelijks gebruik van: de euro. Die bestaat 20 jaar. Zoals dat gaat bij een verjaardag blikken de aanwezigen mild terug. De eerste tien jaar? Fantastisch. De puberteit, inclusief existentiële crisis: heftiger. Maar hé, we leven nog.

Geen populisten

De zwartkijkers die volhouden dat de euro een ramp is voor het oude continent zijn afwezig in Sintra. Geen populisten hier. Gerespecteerde economen als Joseph Stiglitz en Paul Krugman, die stellen dat de economische verschillen tussen de Europese landen simpelweg té groot zijn om één muntunie te vormen, zijn evenmin van de partij.

Wat niet betekent dat er geen harde noten worden gekraakt. Dat kan ook moeilijk anders in Portugal. Onder leiding van een sociaal-democratische regering beleeft het land de hoogste economische groei in bijna twee decennia. Toeristen stromen toe, de huizenmarkt boomt. Maar de jarenlange recessie en bezuinigingen hebben hun sporen achtergelaten. Letterlijk: elke deelnemer heeft de gaten in de snelweg vanaf het overvolle vliegveld naar Sintra kunnen voelen. Onderzoek van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) laat zien dat Portugal onder aan het lijstje rijke landen bungelt als het gaat om publieke investeringen.

Maar stoppen met de euro, dat wil niemand op het ECB-forum. Wat dan wél de oplossing is? In de woorden van voorzitter Mario Draghi, vlak nadat hij de financiële markten in beroering heeft gebracht door te schermen met een nieuwe renteverlaging: “Meer euro.” Sinds Draghi’s fameuze ‘whatever it takes’-speech in 2012 heeft zijn ECB grotendeels in haar eentje de munt overeind gehouden. Nu, betoogt de ene na de andere spreker, zijn de politici aan zet. 

IMF-hoofdeconoom Gita Gopinath, een van de schaarse vrouwen in een zee van donkere pakken, somt het verlanglijstje nog eens op. “Het is tijd voor een bankenunie, inclusief Europees depositogarantiestelsel.” Daarnaast moet de kapitaalmarktunie worden afgemaakt. En, misschien wel het moeilijkste, een veel omvangrijker Europees noodfonds. Om landen in crisistijd mee te hulp te schieten.

“We moeten niet wachten op de volgende crisis om te doen wat we moeten doen”, vat Commissie-president Juncker de consensus samen. Die staat in schril contrast met de discussie over het noodfonds voor landen in de problemen. Laat landen als Italië eerst hun bankensector hervormen, klinkt het.

‘Geen schuldencrisis’

In de door een dichte mist omgeven groene heuvels van Sintra heerst weinig begrip voor zulke bezwaren. De toon wordt op de eerste avond al gezet door Olivier Blanchard, een zwaargewicht die respect verwierf als IMF-econoom in de crisis. Tijdens zijn dinner speech prijst hij de na oktober vertrekkende Draghi om zijn ‘intellectuele creativiteit’ en ‘politieke gevoel’. In één ruk door wijst hij erop dat álle eurolanden zich hebben aan te passen om nieuwe ongelukken te voorkomen. Dus ook ‘Duitsland en Nederland’. Om hun enorme overschot op de betalingsbalans terug te dringen, moet het geld rollen. Lees: hogere lonen en meer investeringen in bijvoorbeeld infrastructuur en onderwijs. 

En de in Noord-Europa gevreesde staatsschulden? De kosten daarvan zijn dankzij het tijdperk van de lage rente bescheiden, stelt Blanchard gerust. “Er is geen schuldencrisis.”