TIJDLIJN: Spanningen tussen VS en Iran bereiken alweer een nieuw hoogtepunt, maar wat ging eraan vooraf?
De spanningen tussen de VS en Iran kennen een hoogtepunt, nu een Iraanse topgeneraal is omgekomen bij een Amerikaanse raketaanval op de luchthaven van Bagdad. Het laatste in een reeks incidenten. Maar wat ging er vooraf? Een tijdlijn.
8 mei 2018 VS stapt uit nucleair akkoord en legt Iran Sancties op
Op 8 mei 2018 kondigt de Amerikaanse president Donald Trump aan dat hij een verkiezingsbelofte in de praktijk omzet: de VS trekt zich eenzijdig terug uit het nucleaire akkoord dat in 2015 werd gesloten met Iran.
Het nucleaire akkoord werd gesloten tussen Iran en de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad (de VS, het Verenigd Koninkrijk, Rusland, China en Frankrijk) plus Duitsland en de Europese Unie.
De Amerikaanse president Trump is hevig gekant tegen het akkoord, dat door zijn voorganger Barack Obama werd onderhandeld. Trump vindt dat het niet volstaat om de nucleaire ambities van Iran aan banden te leggen.
Wat staat er precies in het nucleair akkoord?
Het nucleaire akkoord moet verhinderen dat Iran zich ontwikkelt tot een nucleaire mogendheid. Iran belooft om zijn capaciteit om uranium te verwerken, af te bouwen. Het laat ook strenge controles toe door het Internationaal Atoomagentschap. In ruil voor de afbouw van zijn nucleaire programma heft het Westen een aantal sancties tegen Iran op.
De VS trekt zich eenzijdig terug uit het akkoord omdat Iran zich niet aan de afspraken zou hebben gehouden -wat het Internationaal Atoomagentschap betwist. De VS legt harde sancties op aan Iran, en ook andere landen die handel drijven met Iran onder druk om hetzelfde te doen.
De sancties houden Iran in een economische wurggreep. De olie-uitvoer is grotendeels stilgelegd en buitenlandse investeringen vallen weg.
8 april 2019 VS zet Iraanse Revolutionaire Garde op terreurlijst
De VS zet de Iraanse Revolutionaire Garde (Pasdaran in het Perzisch), een onderdeel van het Iraanse leger, op de lijst van buitenlandse terroristische organisaties.
Het is de eerste keer dat een onderdeel van een buitenlandse krijgsmacht op die lijst terechtkomt. Het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, is geen voorstander van die zet, die Trump is ingefluisterd door zijn veiligheidsadviseur John Bolton en minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo.
5 mei 2019 Extra schepen naar Midden-Oosten
De VS stuurt het vliegdekschip USS Abraham Lincoln met een begeleidende vloot en een aantal strategische bommenwerpers naar het Midden-Oosten. Enkele dagen later voert de VS de militaire opbouw rond de Perzische Golf nog verder op.
Het is een duidelijke waarschuwing voor Iran. En een antwoord op hetgeen Trumps veiligheidsadviseur John Bolton "een aantal onrustwekkende zetten en waarschuwingen vanuit Iran" noemt.
Het vliegdekschip Abraham Lincoln met begeleidende vloot in het Suezkanaal.
8 mei 2019 Ook Iran trekt zich -gedeeltelijk- terug uit het nucleaire akkoord
Precies een jaar nadat de VS uit het nucleaire akkoord is gestapt, kondigt ook Iran aan dat het sommige afspraken uit het akkoord niet langer zal naleven. Iran zal zijn voorraad uranium en zwaar water, dat wordt gebruikt voor de ontwikkeling van kernwapens, niet langer beperken.
Iran legt de andere ondertekenaars van het akkoord ook een deadline op. Als zij niet kunnen garanderen dat Iran binnen 60 dagen weer olie kan uitvoeren en internationaal handel kan voeren, zal het land ook andere afspraken ook het akkoord opzeggen.
De Iraanse aankondiging wordt meteen gevolgd door nieuwe Amerikaanse sancties. Die zijn gericht tegen de aluminium-, staal-, ijzer- en kopersectoren van het land.
12 mei 2019 Olietankers "gesaboteerd"
In de buurt van de strategisch belangrijke Straat van Hormuz, vlakbij de Perzische Golf, zijn vier -onder meer Saudische- olietankers zwaar beschadigd.
Saudi-Arabië spreekt van "sabotage" en wijst met een beschuldigende vinger in de richting van Iran. De Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur John Bolton bevestigt die these, al heeft hij daarvoor nog geen bewijzen aangedragen.
De aanval wordt opgeëist door de Houthi-rebellen, die in de oorlog in Jemen steun krijgen van Iran, tegen het regeringsleger dat gesteund wordt door Saudi-Arabië.
13 juni 2019 Ontploffingen op olietankers
Opnieuw een incident in de buurt van de Perzische Golf: twee olietankers, een Japanse en een Noorse, vatten vuur vlak nadat ze door de Straat van Hormuz zijn gevaren.
De VS houdt Iran verantwoordelijk. Iran ontkent staalhard en suggereert dat het incident opgezet spel is om het land steeds meer internationaal te isoleren.
17 juni 2019 VS stuurt extra soldaten naar Midden-Oosten
De VS stuurt opnieuw extra soldaten naar het Midden-Oosten om "bedreigingen in de lucht, op zee en op de grond beter het hoofd kunnen bieden".
Het Amerikaanse centrale commando Centcom, dat de Amerikaanse troepen in het Midden-Oosten leidt, had graag 20.000 extra manschappen gestuurd. Het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, houdt het op 1.000.
20 juni 2019 Iran haalt Amerikaanse drone neer, wraakactie op nippertje afgeblazen
Iran schiet een Amerikaans onbemand spionagevliegtuig neer bij de Straat van Hormuz. Iran zegt dat de drone zich in het Iraanse luchtruim bevond. De VS spreekt dat tegen.
De toestand lijkt te escaleren. De Amerikaanse president Trump geeft de goedkeuring voor een militare wraakactie, gericht tegen Iraanse raket- en radarinstallaties. Gevechtsvliegtuigen zijn onderweg en oorlogsschepen liggen klaar, maar op de valreep beslist Trump om de vergeldingsaanval af te blazen.
20 juni 2019 VS voert cyberaanvallen uit op Iraanse militaire computersystemen
De VS heeft afgezien van een militaire aanval, maar voert wel cyberaanvallen uit op computersystemen van de Iraanse Revolutionaire Garde, het elitekorps van het Iraanse leger. De cyberaanvallen zijn een vergeldingsactie voor het neerhalen van een Amerikaanse drone in de buurt van de strategische Straat van Hormuz, een paar dagen voordien.
24 juni 2019 VS kondigt nieuwe sancties aan, voor Iran betekenen die “het definitieve einde van de diplomatie”
De Amerikaanse president Donald Trump kondigt nieuwe sancties aan tegen Iran. Die zijn gericht tegen de hoogste geestelijke leider van het land, ayatollah Ali Khamenei, en zijn entourage. Khamenei zou de toegang worden ontzegd tot financiële middelen. Een zinloze actie, volgens Iran, want “Khamenei heeft tegoeden in het buitenland”.
Voor Iran betekenen de nieuwe sancties “het definitieve einde van de diplomatie tussen Teheran en Washington.”
4 juli 2019 Britten onderscheppen Iraanse tanker nabij Gibraltar, Iran reageert woedend.
De Iraanse olietanker Grace 1 wordt door Britse militairen nabij Gibraltar onderschept. Volgens de lokale overheid was de tanker onderweg naar Syrië en zou hij de Europese sancties tegen het regime van Bashar al-Assad schenden.
Een dertigtal Britse militairen van de elite-eenheid Royal Marines gingen zonder veel problemen aan boord en leidden het schip af naar hun basis in Gibraltar, een Britse kroonkolonie op de Spaanse kust. Daar ligt de tanker nog steeds voor anker.
18 juli 2019 VS haalt Iraanse drone neer
De Verenigde Staten halen boven de Straat van Hormuz een Iraanse drone neer. Volgens het Witte Huis was het onbemande vliegtuig gevaarlijk dicht een Amerikaans oorlogsschip genaderd. Iran ontkent dat ze een drone hebben verloren.
29 december 2019 Verenigde Staten bombarderen in Irak en Syrië
De Verenigde Staten bombarderen in Irak en Syrië verschillende doelwitten die gecontroleerd worden door Kataib Hezbollah, een Iraans-gesteunde militie. Zeker 25 militieleden komen om het leven. De luchtaanvallen zijn een vergeldingsactie voor een eerdere raketaanval op een Amerikaanse basis in Irak, waarbij een Amerikaan om het leven was gekomen.
31 december 2019 protest tegen de Amerikaanse luchtaanvallen
Aan de Amerikaanse ambassade in de Iraakse hoofdstad Bagdad verzamelen honderden pro-Iran betogers. Ze protesteren er tegen de Amerikaanse luchtaanvallen van enkele dagen eerder en scanderen anti-Amerikaanse leuzen. Het komt tot onlusten: manifestanten gooien met stenen naar de ambassade, vernielen bewakingscamera’s en steken zaken in brand. Enkele tientallen mensen slagen er ook in om de site binnen te dringen tot in de receptie, waarna ze teruggedreven worden door Amerikaanse troepen. De Amerikaanse president Donald Trump beschuldigt Iran ervan achter de onrust te zitten. Ook de volgende dag, op 1 januari, is het onrustig aan de ambassade.
3 januari 2020 Iraanse generaal komt om bij een Amerikaanse raketaanval
De Iraanse generaal Qassem Soleimani, de nummer 2 van het Iraanse leger, is bij een Amerikaanse raketaanval op de luchthaven van Bagdad omgekomen. Hij was een van de belangrijkste generaals van het Iraanse leger en was verantwoordelijk voor de elitetroepen. De Iraanse hoogste leider ayatollah Ali Khamenei laat weten dat de dood van de generaal zal worden gewroken.