Proefproject rond geothermie doet Kempen beven: ‘Stop testen tot er zekerheid is’

Zondag, precies om halfacht ’s avonds, werd de aardbeving geregistreerd in Mol. Al is het beter om te spreken over een mini-aardbeving: met een magnitude 2,1 was die maar licht voelbaar aan de oppervlakte. De kracht van de aardbeving viel te vergelijken met de ontploffing van een bom uit WO II. De meeste buurtbewoners zullen niets gemerkt hebben.

De precieze oorzaak van de aardbeving is nog niet duidelijk. Maar aangezien Mol in een gebied ligt waar de grond van nature zelden of nooit aan het schudden gaat, wijst alles in de richting van de testen rond diepe geothermie in de streek. Die zorgden recent al voor een aantal mini-aardbevingen (in december vorig jaar nog met magnitudes van 0,9 en 1,2).

Volgens het Vlaams Instituut voor Technologie (VITO), dat het project uitvoert, is er geen reden tot paniek. Ook niet na de aardbeving van zondag. “Dat geothermie aardbevingen kan veroorzaken, is al langer bekend”, klinkt het daar. “Het injecteren van water in de ondergrond veroorzaakt daar kleine bewegingen die aanleiding kunnen geven tot ‘aardschokken’.”

Voorzichtigheid

Geothermie is een  groene technologie waar veel van verwacht wordt. Bij geothermie wordt water naar boven gepompt uit grondlagen die tussen anderhalve en drie kilometer diep liggen, waar het water een temperatuur heeft tot 120 graden. Die warmte kan worden gebruikt om stroom op te wekken. Het warme water kan ook rechtstreeks door buizen gepompt worden, voor warmtenetten waarop gebouwen kunnen worden aangesloten. In Vlaanderen bezit vooral de Kempische ondergrond potentieel voor geothermie.

“De aardschokken worden veroorzaakt door het feit dat we het afgekoelde water terug in het systeem van de geothermische centrale pompen”, zegt VITO-woordvoerder Kristine Verheyden. “Dat systeem schrikt daarvan: je kan dat een thermische schok noemen. Het water staat ook onder druk.  We gaan deze aardschokken nu voort onderzoeken, want we willen dit binnen de perken houden. We hadden zelfs gehoopt dat we nooit aan een magnitude van 2,0 zouden raken.”

Net die laatste quote verontrust Manuel Sintubin, professor geodynamiek aan de KU Leuven. “Als ik hoor dat het VITO had ‘gehoopt’ om onder een magnitude van 2,0 te blijven, dan vind ik dat toch een heel eigenaardige uitspraak van een wetenschappelijke instelling”, reageert hij. “Dan vertel je eigenlijk: we weten niet goed waarmee we hier bezig zijn.”

Sintubin pleit ervoor om de geothermische testen stil te leggen – tot er zekerheid is over de impact ervan op de ondergrond. “We mogen niet voor leerling-tovenaar spelen. Want wie zegt dat er de volgende keer geen aardbeving komt van magnitude 3,5? Dan zit je met schade aan de oppervlakte: bijvoorbeeld aan de huizen van de buurtbewoners.” 

Sintubin verwijst naar een geothermisch project in het Zwitserse Bazel dat grote schade veroorzaakte in de omgeving. En naar Nederland, waar het draagvlak voor de gaswinning in het noorden helemaal is verdwenen na een reeks aardbevingen.

Nederland

De toekomst van de Vlaamse geothermie ziet er dus plots een stuk minder rooskleurig uit? Het VITO blijft erbij dat paniek onnodig is. Het onderzoekscentrum heeft een eigen seismometernetwerk geïnstalleerd, om te voorkomen dat het ooit echt fout loopt. “Op het moment van de aardbeving zondag lag de centrale toevallig stil door een spanningsval op het stroomnet. Had de centrale wel gedraaid, dan hadden we de centrale stilgelegd”, zegt woordvoerder Verheyden. “Ook zouden er dan maatregelen genomen worden om de injectiedruk op de ondergrond te doen afnemen.”

Voor Sintubin is dat too little too late. “Bij aardbevingen van een magnitude 2,0 spreken we niet meer over kleinigheden. Dan ben je breuken aan het maken in grondlagen die miljoenen jaren oud zijn – en moet je heel zeker van je stuk zijn.”