De Amerikanen bouwen een ‘mondiale coalitie’ tegen Iran

Het onverwachte bezoek van Pompeo aan zijn belangrijkste bondgenoten in het Midden-Oosten – dinsdag reist hij door naar de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) – volgt na het afblazen, op het laatste moment, van een vergeldingsactie door de VS voor het neerhalen van een drone ter waarde van ruim 100 miljoen euro. De gevechtsvliegtuigen waren al onderweg. Maar zo’n actie zou mogelijk 150 dodelijke slachtoffers kosten en een nieuwe Golfoorlog kunnen ontketenen. Dat risico wilde president Donald Trump niet lopen.

De Amerikanen lijken het over een andere boeg te gooien, maar gaan wel door met het sturen van oorlogsschepen naar de Perzische Golf. Terwijl Pompeo maandag met de Saudische koning Salman en kroonprins Mohammed bin Salman sprak, bewerkte de Amerikaanse speciale gezant voor Iran, Brian Hook, vanuit Oman de rest van de mogelijke ‘coalitie tegen Iran’. Hij belde onder meer met Parijs en zei een ‘maritieme macht’ te willen vormen met mogelijk dertig landen om de economische belangen in de Perzische golf te behartigen.

Olie

Twintig procent van ’s werelds olie wordt afgevoerd via de straat van Hormuz, waar eerder deze maand twee olietankers werden aangevallen. Volgens de VS zat Iran achter de aanvallen. Hoewel Iran ontkent, is het aannemelijk dat het heeft willen laten zien waartoe het in staat is als de VS doorgaan met het land economisch af te knijpen met sancties.

De Amerikaanse president Donald Trump liet maandag weten nog steeds een deal te willen sluiten met Iran: opheffen van de sancties in ruil voor een nieuw nucleair akkoord en het stoppen van steun aan strijdende partijen in de buurlanden. Als Iran op die manier weer uit de economische malaise komt, zouden de VS zomaar weer Irans ‘beste vriend’ kunnen worden, zo stelde Trump zich afgelopen weekeinde al voor. Maar maandag kondigde hij nieuwe sancties aan, onder meer tegen grootayatollah Ali Khamenei.

De VS willen de situatie in Iran ter sprake brengen op de G20-top van komend weekeinde in Japan. Het is de vraag of er veel animo is voor de voorstellen. Oud-directeur Ko Colijn van Instituut Clingendael acht de kans op een brede coalitie ‘vrijwel nul’. “Dit diplomatieke plan ligt er al een week maar de reacties waren lauwtjes. Alleen Saudi-Arabië en de VAE schaarden zich er achter, Europa reageerde nauwelijks. Bovendien vormt de moord op de journalist Jamal Khashoggi een splijtzwam. President Trump blijft achter Saudi-Arabië staan. Weinig landen zullen zich bij deze vreemde coalitie willen aansluiten.”

Atoomakkoord

Colijn verwacht dat de EU de “kaarten voor de borst houdt” tot zeker 7 juli als het ultimatum van Iran aan de EU afloopt. Iran heeft de EU tot die datum de tijd gegeven om het land te blijven steunen in het atoomakkoord, dat vorig jaar eenzijdig door de VS werd opgezegd, en een manier te vinden om de Amerikaanse sancties te omzeilen zodat de export van olie kan doorgaan. Als dreigement kondigde Iran aan op 27 juni de toegestane limiet van 300 kilo voor het houden van laagverrijkt uranium te overschrijden.

De bewijzen die de Amerikanen zeggen te hebben, zullen landen ook niet over de streep trekken, denkt Colijn. “Het is zeer waarschijnlijk dat Iran er inderdaad achter zit; ze doen ook weinig moeite om het tegendeel te bewijzen. Maar de VS hebben ook geen overtuigende bewijzen.”

De VS beschuldigen Iran er ook van in Saudi-Arabië achter de aanslagen te zitten die door Houthi-rebellen uit Jemen zijn uitgevoerd. Het ging om aanvallen eerder deze maand op olie-installaties en op de luchthaven van Abha. Zondag werd deze luchthaven opnieuw beschoten. Iran heeft ook deze aanvallen ontkend. De Houthi’s eisten de verantwoordelijkheid op en zeiden dat de aanvallen bedoeld waren als wraak voor de vele burgerslachtoffers in Jemen door de bombardementen van de pro-regeringscoalitie onder leiding van Saudi-Arabië en de Emiraten.

Iran liet maandag weten meer brokstukken van de neergehaalde drone uit zee te hebben gevist en waarschuwde dat het er niet voor zou terugdeinzen opnieuw Amerikaanse ‘spionagedrones’ neer te halen.