Een speekseltest op school bewijst de onmacht om leerlingen positief te benaderen

Een aantal secundaire scholen in Brasschaat start vanaf september met het afnemen van drugstesten bij leerlingen. Op het moment dat er een vermoeden is van intoxicatie kunnen leerkrachten overgaan tot een speekseltest om het gebruik uit te sluiten of te bevestigen. Men moet zich afvragen of dit de juiste manier is om drugsgebruik tegen te gaan en of dit juridisch wel haalbaar is.

De gemeenteraad start samen met vijf secundaire scholen met deze aanpak om de drugsproblematiek tegen te gaan. Onderwijsschepen Inez Ven (N-VA) verklaart dat het niet de bedoeling is om leerlingen systematisch te onderwerpen en dat er toestemming van een leerling vereist is voor een dergelijke test, maar dat bij weigering de politie ingeschakeld kan worden.

Eerst en vooral moet worden gezegd dat dit juridisch heel hard rammelt. Speekseltesten worden bij ons vooral gebruikt door de politie bij vermoedens van inbreuken op de verkeerswet, enkel dan kan de politie je onderwerpen aan een verplichte speekseltest. Alhoewel het niet wettelijk geregeld is, kan de politie mensen ook onderwerpen aan een bloed- of urinetest. Dit is enkel mogelijk bij schriftelijke instemming van de betreffende persoon. Je kunt dit dus gewoon weigeren.

Een leerkracht kan, net als de politie in het geval van een bloed- of urinetest, bij uitdrukkelijke en vrijwillige instemming een leerling verzoeken speeksel af te staan. Maar hoe vrijwillig is het als een machtsfiguur een leerling, die geen bezit heeft van de nodige kennis omtrent de regelgeving, vraagt een dergelijke test af te nemen?

Het dreigen van het betrekken van de politie brengt daarbij nog meer impliciete dwang met zich mee. Het is daarom enkel adequaat, als er expliciet wordt medegedeeld dat een speekseltest weigeren onder elke omstandigheid mogelijk is en dat er bij het weigeren geen sanctie aan te pas kan komen. 

Daarbij is ook de vraag hoe een leerkracht een vermoeden van intoxicatie kan waarnemen? Krijgt elke leerling met rode ogen – een typisch verschijnsel bij het gebruik van cannabis – een speekseltest voorgeschoteld? Scholen denken beter twee keer na, voordat ze zo’n ingrijpende maatregel invoeren bij leerlingen. Het is niet de bedoeling dat scholen beginnen met hun leerlingen te betichten.

Politiecontroles op scholen zijn echter niet nieuw. Al jaren voert een aantal Antwerpse scholen een hard drugsbeleid met controles bij hun leerlingen, maar het afstaan van lichaamsstoffen aan onderwijzers is een primeur. Scholen zouden zich wat meer bezig moeten houden met het preventief aanpakken van drugsproblematiek, want laten we eerlijk zijn… het gaat hier niet om harddrugverslaafden, maar hoogstens om pubers met wat cannabis.

Door reactief op te treden met zo’n maatregelen duw je de leerling (verder) weg en verlies je alle reeds opgebouwde vertrouwen. Een school moet zich inzetten voor preventie en educatie. Durf met leerlingen in gesprek te gaan en bespreek de mogelijke gevaren en gevolgen van drugsgebruik. Als dit niet voldoende is, moeten de zorgen besproken worden met de betreffende leerling en kan er begeleiding komen vanuit een hulpinstantie of het CLB. 

Leerlingen hebben nood aan scholing en niet aan dwang die ze verder weg duwt van oplossingen. Het is niet de taak van scholen om politie te spelen. Bovendien heeft in heel het verhaal van ‘war on drugs’ repressie nooit gewerkt. Waarom zou dit voor scholen anders zijn? 

Onze leerlingen verdienen het dat scholen, de politie en de gehele maatschappij ze positief benadert met kansen in plaats van ze te zien als een groep die beheerst moet worden. Uit deze aanpak spreekt enkel de onmacht van de scholen als opvoedkundige instantie.