Krijgt de u-vorm straks een staatsbegrafenis? Gent kiest voor ‘je’

“De totale verkleutering van de overheid.” De reactie van een Gentse collega wanneer hij hoort dat zijn stad hem voortaan enkel met ‘je’ zal aanspreken in officiële communicatie is op zijn zachtst gezegd niet enthousiast. 

Uit een interne mail die De Morgen kon inkijken blijkt dat de stad zo veel als mogelijk het woord ‘u’ laat vallen in haar communicatie. Alleen als inwoners eerst zelf een bericht sturen en daar ‘u’ in gebruiken, zal de stad nog vousvoyeren. 

Gent kiest resoluut voor ‘je’ “omdat nabijheid en aanspreekbaarheid voor onze organisatie zo belangrijk zijn”. Die nabijheid maakt deel uit van een bredere herziening van de huisstijl.

Valse tegenstelling

“We voelden op verschillende manieren dat de vraag om ‘je’ te gebruiken groter werd. Dus hebben we gewoon een heldere en duidelijke keuze gemaakt”, zegt Thomas Lecompte, directeur van de dienst communicatie in Gent. 

Hij benadrukt dat die keuze slechts een onderdeel is van een bredere inspanning om helderder te communiceren. Er heerste te veel onduidelijkheid doordat beide vormen door elkaar werden gebruikt. Op sociale media en in het stadsmagazine werd er getutoyeerd, in officiële brieven werd gevousvoyeerd. Daarom werd resoluut voor één vorm gekozen.

Volgens Lecompte gaat het om een valse tegenstelling. “Veel belangrijker is dat we toegankelijk en helder zijn in onze communicatie. Het is een veel grotere uitdaging om iedereen helder en gestructureerd te laten communiceren, dan om overal de ‘je’-vorm door te voeren.” 

Hij wordt daarin bijgetreden door Johan De Caluwe, hoogleraar Nederlandse taalkunde (UGent). “Ik vind dit niet hemelbestormend. Dit past inderdaad gewoon in een bredere tendens richting helder taalgebruik, die aan te bevelen is.” 

Al enkele decennia zijn overheden allerhande bezig met het opkuisen van hun communicatie. “Vroeger kreeg je bij wijze van spreken nog de wettekst meegestuurd als de stad een brief stuurde. Op dat vlak heeft de overheid haar communicatie grondig verbeterd: je weet als burger nu tenminste wat van je wordt verwacht”, zegt hij.

‘FC De Kampioenen’

De Arteveldestad staat niet alleen in haar keuze voor een informelere aanspreking. Over het algemeen wordt vandaag getutoyeerd dat het een lieve lust is. “Onze samenleving is in een paar decennia spectaculair veel informeler geworden”, zegt De Caluwe. 

Bijgevolg worden we veel vaker aangesproken met ‘jij’ en ‘je’ – denk alleen al maar aan de boodschappen in reclames. Maar ook de communicatie van de NMBS spreekt de reizigers aan op wat ze moeten doen “als je je abonnement vergeten bent”. Zelfs de openbare omroep is het tutoyeren niet vreemd.

“Een ingewikkeld geval”, zucht Ruud Hendrickx, taaladviseur van de VRT. Volgens hem kreeg de openbare omroep er een paar jaar geleden enorm veel vragen over. “Ik herinner me de discussie met een kijker die zich ergerde aan de ‘je’-aanspreking van de vroegere omroepsters. Ik heb die man moeten uitleggen dat het heel goed kon dat ook kinderen van 10 jaar meekeken naar de afleveringen van FC De Kampioenen. Je kunt die toch moeilijk aanspreken met ‘u’?” 

Het hangt met andere woorden steeds van de context af. In een gesprek onder vier ogen wordt al snel duidelijk wat kan en wat niet. “Bij een duidelijk afgesloten doelgroep, bijvoorbeeld radiozender MNM of Terzake op Canvas, is het duidelijk. Maar wat doe je bij een heel breed net als Eén? Dat trekt een publiek van 7 tot 90 jaar”, zegt Hendrickx.

Proces-verbaal

De keuze ligt gevoelig omdat tutoyeren snel beledigend kan overkomen als daar niet om gevraagd is. “En dat is persoonlijk. Verschillende zaken spelen daarin mee, zoals leeftijd. Een paar jaar geleden gaven we onze omroepsters de keuze hoe ze de kijker wilden aanspreken. Dan merkte je al snel dat Eva Daeleman bij ‘je’ uitkwam, terwijl Andrea Croonenberghs ‘u’ bleef gebruiken”, zegt Hendrickx.

Net om die reden kiezen ze er bij de Vlaamse overheid voor iedereen consequent met ‘u’ aan te spreken: het is de breedst toepasbare en dus veiligste vorm van communiceren. 

Daarnaast benadrukken de nieuwe richtlijnen ook gewoon dat de meer formele aanspreking misschien beter bij de communicatie van een overheid past. Die kan immers ook slecht nieuws mee te delen hebben. 

“Je moet als overheid toch ook een beetje een afstand kunnen bewaren”, vindt Hendrickx. “Mensen aanspreken met ‘je’ impliceert ook dat je de voornaam gebruikt. Maar ik kan me moeilijk inbeelden dat ze mij een brief sturen met daarop: ‘Beste Ruud, hier is je proces-verbaal.’ (lacht)” 

Daar lijken ze in Gent geen problemen mee te hebben. “Je kunt toch perfect schrijven: ‘Beste mijnheer/mevrouw’ en vervolgens een helder betoog opbouwen met ‘je’?”, zegt Lecompte.

Ge en gij

Vast staat dat de discussie nog wel even zal duren. “We hebben hier in Vlaanderen nu eenmaal geen vaste aanspreking voor de tweede persoon enkelvoud”, zegt Kristien Spillebeen, taaladviseur voor het Vlaams Parlement. “Veel mensen gebruiken daarvoor het dialectische ‘gij’ of ‘ge’. En om het nog complexer te maken is de bezitsvorm daarvan ‘uw’, zoals in ‘Ge hebt uw boterhammen niet opgegeten’.”

Het doet de taaladviseurs soms smachtend over de plas kijken. “Lang leve de Britten met hun you”, lacht Hendrickx.