De 5 boeken die het leven van FIT-topvrouw Claire Tillekaerts hebben veranderd

“Ik lees veel. Heel veel”, bekent Claire Tillekaerts, topvrouw bij FIT en daarmee de belangrijkste handelsdiplomate van Vlaanderen. Professioneel zit daar uiteraard veel vakliteratuur bij. Maar in haar vrije tijd laat ze die liever links liggen en kiest ze voor fictie. Franse fictie om precies te zijn. 

“Dat heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat ik tweetalig ben opgevoed. Mijn moeder was een romaniste”, legt ze uit. “Maar ik gebruik mijn Frans weinig. Het Nederlands en het Engels zijn mijn werktalen. Om dat Frans te onderhouden, lees ik nu alleen nog boeken in die taal.”

Niet dat u voor het lijstje hieronder plots een master Frans uit uw binnenzak moet trekken. Integendeel, Tillekaerts’ selectie gaat breed en overspant haar leven, van haar puberteit tot nu, en laveert van fictie over filosofie tot wetenschaps- en economieboeken. Erover vertellen doet ze in elk geval zoals ze ook haar organisatie leidt: met veel passie.

“Pearl Buck heb ik ontdekt in de schoolbibliotheek in het lyceum in Gent”, steekt Tillekaerts van wal. “Ik heb al haar boeken gelezen die over China gaan.” Dit werk van de Nobelprijswinnares, “Het vrouwenpaviljoen” (1946), gaat over een rijke Chinese dame en de opmerkelijke beslissingen die ze in haar leven neemt. 

Van het verhaal herinnert ze zich eigenlijk niet bijster veel, geeft Tillekaerts toe. “Ik weet alleen nog dat die boeken mij een ongelooflijke honger gegeven hebben naar andere culturen. Ik reisde heel veel met mijn ouders, maar enkel in Europa, Noord-Afrika en – dat was destijds nog pionierswerk – Turkije. Maar Azië was voor mij zoiets onwerkelijks.”

De idee dat vrouwen er werden opgesloten of dat iemand voor hen bepaalde wat zij wel of niet mochten doen, onthutste haar. “Het fascineerde mij wel, maar ik vond het vooral een eigenaardig concept. Ik was opgegroeid in een gezin waarin mijn vader en moeder evenwaardig waren in alles.” 

Ook Tillekaerts zelf stond al op jonge leeftijd op haar onafhankelijkheid. “Ik was zeker geen gemakkelijke puber”, lacht ze. “En dat botste vaak met mijn moeder. Als je vraagt ‘waarom?’ en je krijgt als antwoord ‘omdat ik het zeg’… Ik heb mij toen voorgenomen: dat zal ik bij mijn kinderen nooit doen.”

Opmerkelijk detail: Tillekaerts heeft aan de boeken van Pearl Buck een ongewone fascinatie overgehouden: lotusvoetjes. “Bij de meisjes van de betere families in het China van vóór de revolutie werden de voetjes op vijfjarige leeftijd volledig ingebonden om ervoor te zorgen dat die zo klein mogelijk bleven en dat die in die kleine lotusschoentjes pasten. Dat is natuurlijk een vreselijke folterpraktijk. Maar het is voor mij wel de aanleiding geweest om op veel latere leeftijd, toen ik de eerste keer in Hong Kong was, een collectie lotusschoentjes te beginnen. Ik denk dat ik nu 11 of 12 paar in huis heb.”

“De kleine prins” is uiteraard een monument. Het sprookjesachtige verhaal uit 1943 van de hand van de Franse schrijver en piloot Antoine de Saint-Exupéry is nog altijd het vaakst vertaalde boek uit de Franse literatuur. 

Tillekaerts kreeg het boek in de middelbare school te lezen en spreekt van een “speciale ontdekking”. “Ik vond het heel eigenaardig dat we op 14- of 15-jarige leeftijd een soort kinderboek kregen voorgeschoteld, waarin een slang een olifant opeet of waar een koning helemaal alleen op zijn planeet zit. Mijn moeder vond dat allemaal naïef, wat voor mij uiteraard een reden was om het wél allemaal interessant te vinden. (Lacht) Maar als je het écht leest, en je jezelf niet blindstaart op de prentjes en de rare personages, krijg je wel een aantal essentiële boodschappen mee. Ik vind het nog altijd van een ongelooflijke rijkdom.”

Vooral de manier waarop sommige wijsheden verwoord zijn, kan Tillekaerts erg smaken. Er is 1 zin die haar bijzonder raakt. “Ik heb die ook gebruikt toen mijn dochter overleden is: On ne voit bien qu’avec le coeur. L’essentiel est invisible pour les yeux (wat zoveel betekent als: Enkel met het hart kan men goed zien. Het essentiële is onzichtbaar voor de ogen). Het verbaast mensen vaak dat ik dat zeg, omdat ze mij - voor een deel terecht - zien als een pragmatisch, rationeel iemand. Maar deze zin is altijd bij mij blijven hangen.”

“Aan de universiteit moesten wij voor het vak Wereldliteratuur een dertigtal filosofen lezen”, herinnert Tillekaerts zich. “Ik vond dat verschrikkelijk.” Maar veel later, in de jaren 90, herontdekte ze die wereld. 

Dat begon met het toegankelijke filosofieboek “De wereld van Sofie” van Jostein Gaarder. “Maar dan heb ik eens van een vriendin een boekje gekregen van Kahlil Gibran, ‘De profeet’. Daarin worden, net zoals in ‘De kleine prins’, vaak eenvoudige dingen op een heel picturale manier voorgesteld.”

In het boek bundelt de Libanees-Amerikaanse schrijver en kunstenaar in een soort toespraak een hele rist levenswijsheden. “Het is ook niet iets dat je echt leest”, vindt Tillekaerts. “Je neemt het vooral in je handen als je er behoefte aan of ruimte voor hebt.”

Ze kreeg het boekje kort nadat haar man gestorven was. “Gibran schrijft: ‘Staat tezamen, maar niet te dicht bijeen: want de zuilen van de tempel staan ieder op zichzelf (…)’. Ik vond dat een heel interessante benadering, want ik had op dat moment natuurlijk een beetje het gevoel dat de helft van mezelf was geamputeerd. Dus voor mij voelde dat als waar aan. Want je mag in je relatie je eigen identiteit en kracht niet verliezen.”

“Ik bleef toen achter met twee kinderen, van wie de jongste 7 maanden was. Daarover zegt hij dat je kinderen je bezit niet zijn. ‘Je kinderen zijn je kinderen niet’, staat er letterlijk. Daarmee bedoelt hij dat je hen niet overdreven mag afremmen of bij jou houden, dat zij hun eigen leven moeten hebben. Op dat moment is dat belangrijk, want je hebt dan net de neiging om ze te fel te beschermen. Dan was dit een heel interessante insteek.”

Gibran schrijft trouwens ook over verlies en verdriet:  “Wanneer je verdrietig bent, kijk dan opnieuw in je hart en zie dat je huilt om wat je vreugde schonk”. Het zijn woorden die geholpen hebben in moeilijke dagen, vertelt Tillekaerts. “Is dit nu de absolute troost? Nee. Maar het helpt wel om er eens ‘uit te stappen’ en het van buitenaf te bekijken.”

Singer-songwriter Tamino besprak diezelfde passage uit "De profeet" over verdriet in 2017 ook in "Winteruur" op Canvas. Bekijk die aflevering hier:

“Een eyeopener”, zo noemt Claire Tillekaerts “Mentaal kapitaal” van neuropsychologe Elke Geraerts. Geraerts legt daarin uit hoe je mentale veerkracht kunt trainen en hoe je jezelf kunt wapenen tegen stress, burn-out en andere mentale problemen. 

“Ik had in mijn onmiddellijke omgeving collega’s met een burn-out”, vertelt Tillekaerts. “Maar ik kon dat moeilijk plaatsen. Ik heb een soort drive die mij verhindert om bezig te zijn met het waarom en met de reserves die ik heb. Dan ben ik mij daar wat in gaan verdiepen. Want je moet het ook wel proberen te begrijpen vooraleer je daar op een positieve manier mee kunt omgaan.”

Tillekaerts ziet het boek van Geraerts dus vooral als een goede leidraad, zodat ze zichzelf beter in andermans schoenen kan plaatsen. “Omdat ik merkte: ‘Tiens, dat zit blijkbaar niet in jou. Waarom dan wel in anderen? En hoe kan ik helpen?’” 

Voor haar eigen mentale veerkracht heeft ze geen boek nodig, zegt ze. “Misschien is dat totaal fout hé. Misschien zou ik er wel deugd van hebben om mij daarmee bezig te houden. Maar kijk, ik ben 62, ik vrees dat ik mijzelf niet meer kan veranderen. (Lacht)” 

“Voor de duidelijkheid: als iemand een burn-out krijgt of het even niet meer ziet zitten, beschouw ik dat absoluut niet als een teken van zwakte. Daarom ook dat ik ermee wil bezig zijn.” Binnen FIT worden bijvoorbeeld ook opleidingen gegeven rond burn-outpreventie en het belang van slaap. “Het probleem is: als je met heel gemotiveerde mensen werkt, zoals bij FIT ook het geval is, sparen die kosten noch moeite om hun job goed gedaan te krijgen. Dan kan het zijn dat je je reserves te ver uitput.” 

Claire Tillekaerts ontdekte het boek “De betekeniseconomie” van Aaron Hurst naar aanleiding van een bijeenkomst van CEO’s in Parijs. Hurst betoogt in zijn boek dat we in een nieuw economisch tijdperk zijn beland waarin alles - een job, een product, een dienst - een persoonlijke, sociale of maatschappelijke betekenis moet hebben. 

Dat voelt Tillekaerts ook zo aan. “Zowel de toekomstige consument als de toekomstige werknemer zullen zich in de toekomst enkel nog identificeren met een job, product of dienst waar zij zelf achter staan, waar zij zelf een betekenis in zien”, legt ze uit. “Zij willen weten dat een bedrijf correct handelt en rekening houdt met bijvoorbeeld klimaatdoelstellingen of met sociale gevolgen van ondernemen.”

“Ik denk dat de generatie van consumenten en werknemers die eraan komt veel minder belang hecht aan een blitzcarrière en heel veel geld. Ik denk dat die veel meer belang hecht aan die 'betekenis'. Ik zie ook aan de jonge mensen die bij FIT willen komen werken dat zij dat doen omwille van de doelstellingen: dat het bij ons gaat over het verhogen van de welvaart in ons land, dat de wereld ons speelterrein is. Ik zie dat die drive van die jonge mensen daarmee verbonden is.”

Ook de recente jongerenprotesten over de opwarming van het klimaat zijn daarvan een goed voorbeeld, vindt Tillekaerts. “Dat zijn wel jouw werknemers en consumenten van morgen hé. Als je je niet spontaan wat meer bezighoudt met het klimaat - wat mij zou verbazen - weet dan dat je op een bepaald moment geen mensen meer zult vinden die jouw diensten en producten zullen willen kopen of die bij jou zullen willen komen werken.”

Zin in meer boekentips? Ga dan naar de website langzullenwelezen.be. Neus rond in de boekenkast van andere lezers en ontdek wat zij van gelezen boeken vinden.