"Historische" topontmoetingen door de eeuwen heen: succes en mislukking

Het was al de derde keer dat Trump en de Noord-Koreaanse communistische leider elkaar de hand schudden: vorig jaar was dat in Singapore bij hun eerste ontmoeting en eerder dit jaar liep hun top in de Vietnamese hoofdstad Hanoi op de klippen toen er over concrete zaken gepraat werd. Topontmoetingen brengen leiders samen, maar leiden niet altijd tot diplomatieke successen. Een overzichtje van enkele opmerkelijke bijeenkomsten.

In de Oudheid bleven leiders vaak op afstand en communiceerden ze via gezanten; ook al uit veiligheidsoverwegingen. Dat was anders in het jaar 452 toen de beruchte Hunnen onder koning Attila Noord-Italië binnenrukten, de stad Aquileia in de as legden en Rome bedreigden.

Het West-Romeinse keizerrijk stelde toen niet veel meer voor en paus Leo I stapte in het vacuüm om de verwoesting van Rome te verhinderen. Hij sprong op zijn paard en reed met zijn gevolg Attila tegemoet. Wat de twee elkaar te vertellen hadden, is niet helemaal duidelijk, maar wel keerden de Hunnen op hun stappen terug en bleef Rome voorlopig gespaard, om enkele jaren later toch in handen van de Germanen te vallen. Leo I verkreeg evenwel een aureool als de kerkleider die Italië en Rome behoed had. 

In 1807 troffen de Franse keizer Napoleon I en de Russische tsaar Alexander I elkaar op een vlot in de rivier Njemen nabij Tilsit in wat nu de Russische enclave Kaliningrad is. De twee machtigste leiders spraken daar af om oorlog tussen hen beiden te vermijden en verdeelden het continent in hun invloedssferen. De vrede hield geen stand: in 1812 viel Napoleon alsnog Rusland binnen. 

Topontmoetingen op vlotten of bruggen waren in oudere tijden overigens niet zonder risico. In 1419 werd de Bourgondische hertog Jan Zonder Vrees tijdens een top met de latere Franse koning Karel VII door diens handlangers vermoord op de brug van Montereau. 

In december 1925 staken de ministers van Buitenlandse Zaken van Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië (Gustav Stresemann, Aristide Briand en Austin Chamberlain) in het Zwitserse stadje Locarno de koppen bijeen om een echte vrede in West-Europa te bouwen. Het Pact van Locarno bevestigde de bestaande grenzen van na de Eerste  Wereldoorlog tussen België, Frankrijk en Duitsland, maakte een einde aan de Frans-Belgische bezetting van het Ruhrgebied en zette de Weimar Republiek van Duitsland opnieuw op de diplomatieke kaart. Stresemann en Briand kregen er de Nobelprijs voor de Vrede door, maar de opkomst van het nazisme veegde Locarno van de kaart en leidde tot de Tweede Wereldoorlog.

Een generatie later ontving de Franse president Charles de Gaulle in 1958 de West-Duitse bondskanselier Konrad von Adenauer in zijn woning in het dorpje Colombey-les-Deux-Eglises. Het was het begin van een dit keer wel geslaagde Frans-Duitse toenadering, waarbij beide landen het begin van de as binnen de Europese eenmaking zouden vormen.

Met het einde van de Tweede Wereldoorlog in zicht kwamen de "Grote Drie" -de Britse premier Winston Churchill, VS-president Franklin Roosevelt en Sovjetleider Jozef Stalin- begin 1945 samen in Jalta, op het schiereiland van de Krim. Op tafel lagen de verdeling van Duitsland in bezettingszones, de vervolging van nazi-oorlogsmisdadigers, de nog op te richten Verenigde Naties en de naoorlogse invloedssferen in Europa. 

In de zomer en dus na de Duitse nederlaag kreeg de conferentie een vervolg in het kasteel van Potsdam nabij Berlijn. Nog meer dan in Jalta werden toen de tegenstellingen tussen de westerse geallieerden en de Sovjets duidelijk en staken de kiemen van de Koude Oorlog de kop op. Roosevelt was toen al opgevolgd door Harry Truman en tijdens de conferentie in Potsdam werd Churchill vervangen door de socialist Clement Attlee. 

Op de terugweg van Jalta ontmoette president Roosevelt de Saudische koning Abdul Azziz Ibn Saud op het marineschip Quincy in de Rode Zee. Het was het begin van een lange alliantie tussen twee staten met totaal verschillende wereldbeelden, maar wel gemeenschappelijke vijanden. In ruil voor Amerikaanse militaire bescherming en een militaire basis in Dhahran zouden de Saudi's de oliemarkten stabiel houden. Het werkte: in 1990-1991 hield de Amerikaanse troepenmacht Saddam Hoessein weg uit Saudi-Arabië en verdreef die uit Koeweit. Pas met de terreuraanslagen van 9/11 -hoofdzakelijk uitgevoerd door Saudische terroristen- kwam er een barst in de relatie. 

Ideologisch nog meer tegengesteld waren de Verenigde Staten en communistisch China na de oprichting van de Volksrepubliek. Kort daarop raakten beide zelfs verwikkeld in een bloedige oorlog in Korea (1950-1953) die eindigde met een compromis. Enkele jaren later kwam het tot een breuk tussen de grote communistische staten de Sovjet-Unie en China en begin de jaren 70 wou de Amerikaanse strateeg Henry Kissinger daar garen uit spinnen.

In volle Culturele Revolutie en oorlog in Vietnam leek het daar niet het juiste moment voor, maar toch vond de geheime diplomatie - eerst nog via een pingpong- of tafeltennistoernooi - gehoor in Peking. De historische handdruk tussen VS-president en hevig anticommunist Richard Nixon en Mao Zedong in Peking luidde een nieuw tijdperk in de Koude Oorlog in. Een normalisering van de relaties tussen Washington en Peking kwam er pas jaren later, maar nu is die relatie uitgegroeid tot wellicht de belangrijkste ter wereld. 

In november 1977 schokte de Egyptische president Anwar Sadat vriend en vijand in het Midden-Oosten toen hij uit zijn vliegtuig stapte op de luchthaven Ben Gurion nabij Tel Aviv in Israël. Een dag later sprak hij als eerste - en tot nu toe enige - Arabische leider de Knesset, het Israëlische parlement, toe, geflankeerd door de Israëlische premier Menachem Begin en ging hij bidden in de Al Aqsamoskee in Jeruzalem. 

Het was het begin van wat later de Akkoorden van Camp David en het uiteindelijke vredesverdrag tussen Israël en Egypte, het eerste van een Arabisch land met de Joodse staat, werd. Sadat werd daarop vermoord, maar het verdrag bleef overeind. 

Navolging kwam er pas in 1993 toen Israël het verrassend op een akkoordje gooide met de Palestijnse leider Yasser Arafat in het vredesproces van Oslo, nadien gevolgd door vrede tussen Israël en Jordanië. Toch heeft dat niet geleid tot een Palestijnse staat, is het Israëlisch-Palestijns conflict nog altijd niet opgelost, maar wel onderhoudt Israël nu nauwe officieuze banden met onder meer Saudi-Arabië en een aantal andere Golfstaten.