“PS steekt ons een dolk in de rug, en nu dreigen de andere Vlaamse partijen nog eens hetzelfde te doen.” Na het partijbestuur van maandagochtend klinkt een en al verontwaardiging bij de N-VA-top. De partij vreest dat CD&V en Open VLD een “anti-Vlaamse federale regering” willen vormen. Een federale regering zonder N-VA – en dus zonder meerderheid aan Vlaamse kant.

Om dat te vermijden, heeft Vlaams formateur De Wever nu op de pauzeknop geduwd. Hij start pas ten vroegste eind juli met echte onderhandelingen, nadat de federale informateurs Reynders en Vande Lanotte hun federale nota klaar hebben (zie onder). Zo kan De Wever nog iets langer druk leggen op CD&V en Open VLD. Zolang die twee partijen niet zeker zijn van hun plaatsje in de Vlaamse regering, gaan ze niet zonder N-VA op (federaal) avontuur.

“Vertrouwen kan pas groeien door dialoog”, schrijft N-VA in een mededeling, die in opvallende campagnestijl is opgesteld. Uit de tekst blijkt vooral dat het vertrouwen van N-VA in de andere partijen heel laag is. Zo krijgt PS het verwijt dat ze niet met N-VA wil spreken over confederalisme en de andere Vlaamse partijen dat ze Vlaams Belang niet ernstig nemen.

Iedereen verrast

Deze beslissing is de eerste grote verrassing sinds de verkiezingen. De algemene verwachting was dat De Wever maandag, na zijn partijbureau, echte regeringsonderhandelingen zou aankondigen en zou bekendmaken met welke twee partijen hij daarvoor in zee gaat. Dat hadden ook de andere partijen verwacht. CD&V, Open VLD en SP.A waren afgelopen weekend nog bij De Wever langsgegaan voor een inhoudelijk gesprek. “Nooit is die koppeling met de federale onderhandelingen daar ter sprake gekomen”, zo is bij die partijen te horen. “Alles wees erop dat de echte onderhandelingen nu konden starten.”

Die gesprekken waren ook al heel concreet. Zo ging het onder meer over de sociale rechten voor nieuwkomers. Onder meer de kinderbijslag en het recht op een sociale woning zouden nieuwkomers pas geleidelijk en onder voorwaarden kunnen krijgen.

Symbolische deadline

De vraag is waarom De Wever dit nu doet. Het is alleszins geen traditie om vanuit Vlaanderen op de federale regering te wachten, integendeel. De Vlaamse regering gaat er normaal gezien net prat op om sneller en efficiënter te werken, met de Vlaamse feestdag als symbolische deadline op 11 juli.

De Wever wil vooral zijn kansen gaaf houden om met N-VA in een federale regering te stappen, en tegelijk de controle houden over de Vlaamse coalitiepartners. Maar hij zit ook met een interne personeelskwestie. In principe is het de bedoeling om de N-VA-toppers in de eerste plaats in de Vlaamse regering te zetten. De Limburgse Zuhal Demir bijvoorbeeld is daar al een zekerheid. Maar wat met mensen als Theo Francken en Jan Jambon? Zij staan op de eerste rij om federaal mee te besturen. Het zou vreemd zijn om hen eerst in de Vlaamse regering te plaatsen, om daarna door te schuiven. Alleen dreigen zij met lege handen te eindigen als N-VA finaal in de oppositie belandt.

En dan is er ook nog de position switch tussen Jambon en De Wever. Jambon neemt de Vlaamse leiding pas over als blijkt dat de partij federaal helemaal uit de boot valt. Maar dan moet de timing tussen Vlaams en federaal eerst wel enigszins kloppen.

De Wever houdt veel bordjes in de lucht. De vraag is alleen of een uitstel van enkele weken ook echt voor een doorbraak of verbetering kan zorgen. Het ziet er niet naar uit dat de situatie in augustus al veel duidelijker zal zijn dan vandaag. De tijdsdruk neemt alleen maar toe om het nieuwe politieke werkjaar met een volwaardige Vlaamse regering te starten, en een federale regering zal er dan hoogstwaarschijnlijk nog lang niet zijn.