Waarom De Wever de Vlaamse formatie koppelt aan de geblokkeerde federale onderhandelingen

“Uit elk gesprek met iedere partij bleek hoe zwaar de federale toestand als een slagschaduw over de Vlaamse formatie hangt. Elke partij wenst meer zekerheid over hoe de federale formatie verder kan verlopen in functie van het vertrouwen dat men moet stellen in een mogelijke Vlaamse coalitie”, schrijft De Wever in een persbericht dat gisterenmiddag is rondgestuurd. Het is de eerste keer dat de informateur uitgebreid communiceert sinds de start van zijn opdracht.

Er komt voorlopig dus geen versnelling in de Vlaamse regeringsonderhandelingen. Integendeel. Na zijn contacten van dit weekend – waarbij CD&V, Open Vld en sp.a een startnota mochten inkijken – heeft De Wever beslist om te surplacen. “We vernemen dat de federale informateurs de komende weken alles op alles gaan zetten om vorderingen te maken. Derhalve is het verstandig nog geen formele Vlaamse formatie op te starten in deze periode”, laat hij weten.

De federale informateurs Vande Lanotte en Reynders zijn maandagmiddag voor de derde keer door koning Filip ontvangen. Die heeft hun opdracht opnieuw verlengd. Bedoeling is dat het duo tegen 29 juli een ‘preformatienota’ opstelt die als basis kan dienen voor latere onderhandelingen. Op 12 juli worden ze op het paleis verwacht voor een tussentijds verslag. 

De federale formatie zit momenteel muurvast omdat N-VA en PS, de twee grootste partijen aan elke kant van de taalgrens, niet aan de tafel komen. De N-VA wil dat in principe wel, maar alleen als er dan gesproken wordt over het confederalisme. De PS zegt bij voorbaat nee tegen besturen met de Vlaams-nationalisten. De Franstalige socialisten willen een noodregering voor één jaar zonder de N-VA installeren. Maar dat is onbespreekbaar in politiek Vlaanderen.  

Voorzichtig

Waarom koppelt De Wever de Vlaamse formatie aan de geblokkeerde federale onderhandelingen? Het standpunt van de N-VA-voorzitter is tot nu toe altijd geweest dat Vlaanderen zich niet mag laten gijzelen door België.

De nieuwe afwachtende houding van De Wever heeft alles te maken met zijn hoop om opnieuw Vlaams én federaal mee te besturen. Dit dwingt hem tot strategische voorzichtigheid. Vlaams lijkt de voortzetting van de centrum-rechtse coalitie (N-VA-CD&V-Open Vld) de meest aanlokkelijke optie. Die drie partijen vormen een logisch geheel en kennen elkaar. Over hun samenwerking binnen de aflopende regering-Bourgeois heerst relatieve tevredenheid. 

Maar federaal is centrum-rechts morsdood. De combinatie N-VA-Open Vld-CD&V-MR komt niet eens in de buurt van een meerderheid. Als De Wever federaal opnieuw aan de knoppen wil draaien, zal dat wellicht in een Bourgondische constructie (N-VA-PS-sp.a-MR-Open Vld) moeten gebeuren. In dat geval kiest hij Vlaams ook best voor deze formule.

Wat De Wever absoluut wil vermijden, is dat hij zich nu Vlaams engageert voor centrum-rechts om er vervolgens door zijn eigen coalitiepartners federaal afgereden te worden. “De Vlaamse liberalen hebben, bij monde van Patrick Dewael, al laten verstaan dat ze geen probleem hebben met een Vlaamse minderheidsregering waarin de N-VA niet vertegenwoordigd is. Ook de christendemocraten hebben dit al in bedekte termen toegegeven. Uiteraard dwingt dit ons tot behoedzaamheid en is dat een struikelblok in de gesprekken”, benadrukt N-VA-partijwoordvoerder Xavier Lesenne.

Kurkdroog

De andere partijen reageren voorzichtig op de demarche van De Wever.

“Wij nemen akte van de beslissing van de Vlaamse informateur om de Vlaamse onderhandelingen stil te leggen en dit tegen de achtergrond van de federale regeringsvorming”, laat CD&V weten in een kort persbericht. Open Vld stelt vast dat er nog veel werk aan de winkel is in de Vlaamse formatie en dat het “nog steeds aan formateur De Wever is om kleur te bekennen over zijn voorkeurpartners”. De partij doelt dan vooral op de gesprekken van De Wever met Vlaams Belang. Sp.a doet er momenteel het zwijgen toen. Voorzitter John Crombez wacht af.

Het is wel duidelijk dat de CD&V niet blij is met het geel-zwarte vertragingsmanoeuvre. Logisch: het zijn de christendemocraten die op de wip zitten als formateur De Wever straks voor een Bourgondische coalitie kiest. “Ik ben een beetje verrast omdat voor de verkiezingen wel andere geluiden te horen waren. Ik dacht dat de N-VA nogal op de Vlaamse lijn zat en vond dat Vlaanderen alleen verder kan zonder het federale”, laat gewezen minister Joke Schauvliege weten aan de VRT.  Een prominente CD&V’er zegt cynisch: “Dit is de grootste staatshervorming die de N-VA ooit heeft gerealiseerd.”

Open Vld is wel tevreden: door de regionale en federale onderhandelingen aan elkaar te koppelen, tonen de Vlaams-nationalisten nogmaals uitdrukkelijk dat ze op beide niveaus willen meebesturen. Indien nodig zelfs met de aartsrivalen van de PS in een Bourgondische coalitie. Dat klinkt Open Vld als muziek in de oren. De liberalen vrezen een scenario waarbij de N-VA zich federaal terugtrekt in de oppositie en zij een overwegend linkse coalitie met PS, sp.a, Groen en Ecolo moeten depanneren. Voorzitter Gwendolyn Rutten is de blauwe lijdensweg in de regering-Di Rupo niet vergeten.

Vlaams Belang  

Door het initiatief te laten aan Vande Lanotte en Reynders koopt De Wever zich ook tijd om die andere knoop te ontwarren: wat met het Vlaams Belang? Het is zo goed als zeker dat die partij geen deel zal uitmaken van een toekomstige Vlaamse regering. Binnen de N-VA zijn daar veel mensen tegen. Sowieso wil geen enkele andere partij met hen in bed.

Maar hoe zal De Wever de gesprekken met de grote winnaar van de verkiezingen opbreken? Dat is een uiterst gevoelige zaak voor het rechtse kiespubliek dat de N-VA en Vlaams Belang delen. Officieel blijft de partij van Tom Van Grieken betrokken in de Vlaamse formatie. Zelf zal Van Grieken niets doen om daar verandering in te brengen. Het is aan De Wever om hem te dumpen. Vlaams Belang is dan ook mild voor zijn manoeuvre: “Het is perfect begrijpelijk dat hij de tijd wil nemen.”

Hoelang De Wever bereid is te wachten tot de federale mist opklaart, zegt hij niet. De afscheidnemende regering-Bourgeois legde in 2014 de eed af op 25 juli - historisch laat. Die datum lijkt nu al niet meer haalbaar.