Ook apen zoeken hun date op Tinder

Sandy wacht geduldig bij het touchscreen, waarachter promovendus Tom Roth bezig is het scherm aan te sluiten op een computer. De 37-jarige orang-oetan houdt alles in de gaten. Roth steekt de laatste kabel in de computer en het scherm springt aan. Zwarte stippen verschijnen in beeld en Sandy aarzelt geen seconde om erop te drukken. Telkens als ze op twee stippen heeft gedrukt, valt er een hazelnoot in een bakje bij het touchscreen. De aap steekt het nootje in haar mond en wacht op de volgende stippen.

Met de stippentest wil Roth uiteindelijk achterhalen wat apen aantrekkelijk vinden bij soortgenoten. Het is een eerste stap om apen te laten kiezen uit foto’s van mogelijke partners. Zo hoeven ze niet helemaal naar een andere dierentuin om daar een partner te vinden die al voor ze is uitgekozen. Maar een Tinder voor apen is niet zo simpel als een paar keer swipen voor een date. 

Dus leert Roth de orang-oetans in de Nederlandse dierentuin Apenheul eerst op een stip te drukken voor een beloning. Zodra apen de training hebben ‘afgerond’, kunnen ze beginnen aan het echte experiment. Ze krijgen dan foto’s te zien die na een fractie van een seconde plaatsmaken voor stippen. Hoe snel ze op een stip drukken, is een maat voor welke foto ze het interessantst vinden: daar keken ze naar, dus die stip zagen ze het snelst. Verschijnt de stip in plaats van de foto waarnaar ze niet keken, dan is de reactietijd langer.

Roth doet onder meer onderzoek naar de wangplaten van mannelijke orang-oetans. Sommige volwassen mannetjes hebben deze platen al, terwijl ze bij anderen nog niet zijn ontwikkeld. Door foto’s van apen met en zonder wangplaten te tonen, hoopt de promovendus te meten welke van de twee op meer belangstelling van vrouwtjes mag rekenen. 

Dat apen een voorkeur hebben, bleek eerder dit jaar in een Zwitserse dierentuin. Uit een DNA-test bij een pasgeboren orang-oetan werd duidelijk dat het mannetje waarmee de moeder een verblijf deelde, niet de vader was. Het mannetje in het aangrenzende verblijf had haar tussen de tralies door bezwangerd. Ze vond hem blijkbaar aantrekkelijker.

Meer nakomelingen

Aanleiding voor het onderzoek is het Europese fokprogramma voor orang-oetans waaraan Apenheul meewerkt, vertelt zoölogisch manager Thomas Bionda van Apenheul. Dat fokprogramma koppelt apen die matchen op basis van bijvoorbeeld genetica, gedrag en leeftijd. Een van de dieren verhuist vervolgens naar de dierentuin van de ander, zodat het koppel zich hopelijk voortplant. Zo kan men in dierentuinen een gezonde apenpopulatie behouden en inteelt in een verblijf voorkomen. “Maar wij mensen zoeken ook geen partner door genetica. We kijken naar meer factoren, zoals innerlijk en uiterlijk. Daarom willen we dieren zelf inspraak geven in de partnerkeuze”, legt Bionda uit. “Een dier krijgt meer nakomelingen als het zelf een partner kiest.”

Zelf kiezen doen de apen in Apenheul nog niet. Als een aap naar een soortgenoot kijkt, betekent dat nog niet dat hij de ander echt leuk vindt. Alleen het stippenonderzoek is daarom niet genoeg. “Met verschillende tests willen we achterhalen of er echt een voorkeur is voor het getoonde mannetje of vrouwtje”, zegt Roth.

Apen kijken

Dagelijks zit Roth achter een doorzichtige wand bij de testruimte. Zodra hij er is, gaat het luik naar de ruimte open en lopen de apen in en uit wanneer ze zin hebben. Ze doen vrijwillig mee aan het experiment, waardoor de promovendus soms de hele dag naar een lege ruimte kijkt: “Als het lekker weer is bijvoorbeeld, gaan de apen liever naar buiten. Als ze weer binnenkomen en het luik zien openstaan, kunnen ze alsnog even meedoen.”

“De apen vinden het leuk, maar we willen niet dat ze te lang bij het scherm zitten. Het moet wel een verrijking blijven.” Niet alle deelnemers zijn het daarmee eens: een vrouwtjesaap spuugde een keer demonstratief een straal water in Roths gezicht, toen hij het scherm uitzette en ontkoppelde. “Blijkbaar wilde ze nog even doorgaan.”