‘Totaal onaanvaardbaar, we kennen haar niet’: voorgedragen voorzitter Europese Commissie onder vuur

In België gaat de meeste aandacht naar de Europese topjob die premier Charles Michel in de wacht wist te slepen, als nieuwe voorzitter van de Europese Raad. Maar dé verrassing in het akkoord van de Europese staatshoofden en regeringsleiders was Ursula von der Leyen, die de nieuwe Commissievoorzitter zou moeten worden. 

Zou, want over twee weken moet de Duitse een absolute meerderheid van het Europees Parlement achter zich krijgen. En dat lijkt niet eenvoudig te worden. 

Spitzenkandidaten

Er komt heel wat kritiek op het feit dat Von der Leyen geen spitzenkandidaat was bij de verkiezingen in mei, maar nu wel dé Europese topfunctie moet gaan bekleden. “Haar nu naar voren schuiven, holt de democratische procedure uit”, zegt onder meer Petra De Sutter (Groen).

Een gelijkaardig geluid bij Kathleen Van Brempt (sp.a). “De manier waarop de spitzenkandidaten van tafel zijn geveegd, is totaal onaanvaardbaar. We kennen haar niet.” Van Brempt is niet geneigd voor Von der Leyen te stemmen.

Voor een meerderheid in het parlement zijn bijna alle stemmen van de christendemocratische, liberale en sociaal-democratische parlementsleden nodig. Maar binnen de sociaal-democratische fractie zijn ook de Duitse, Franse en Nederlandse uitgesproken tegen Von der Leyen. 

Hoe de drie N-VA-verkozenen zullen stemmen, is nog niet duidelijk. Kersvers Europees Parlementslid Geert Bourgeois spreekt zich nog niet uit over eventuele steun. “Ik zeg niet neen en ik zeg niet ja. Wij gaan onze houding bepalen nadat we haar programma gehoord hebben”, zegt Bourgeois. Het feit dat Von der Leyen bekendstaat als eurofederaliste, die pleit voor meer bevoegdheden voor de EU, is mogelijk een struikelblok. “Wij willen dat alleen als het een meerwaarde biedt”, zegt Bourgeois. “En dus niet als ze over Europese belastingen begint.”

Packagedeal

Uit haar eigen EVP-fractie hoeft Von der Leyen wellicht weinig tegenstand te verwachten. “Ursula zal tekst en uitleg moeten komen geven, en het vertrouwen winnen van de andere fracties. Maar ik ben er gerust in dat zij dat goed zal doen”, zegt Kris Peeters (CD&V). “Wij als EVP hebben als eerste ons deel van de packagedeal nagekomen (door Michel te steunen als voorzitter van de Europese Raad, DBA), nu is het aan de anderen. Pacta sunt servanda.”

Ook binnen de liberale ALDE-fractie zullen de meeste parlementsleden zich wellicht achter Von der Leyen scharen. “Wij willen het politiek compromis alle kansen geven. Zoals Willy De Clercq ooit zei: ‘Als je geen compromissen kunt maken, ga dan naar huis’”, zegt Hilde Vautmans (Open Vld). Dat betekent echter niet dat de liberalen zomaar groen licht geven. “We geven geen blanco cheque”, waarschuwt Vautmans. “We gaan de hoorzitting afwachten, en gaan goed naar haar programma luisteren.”

Professor Europese politiek Steven Van Hecke (KU Leuven) verwacht dat de Duitse het nipt zal halen. Haar benoeming hangt immers samen met die van Charles Michel als voorzitter van de Europese Raad en alle andere topjobs. “De liberalen hebben al Michel. De sociaal-democraten hadden dan wel gehoopt op het Commissievoorzitterschap voor Frans Timmermans, maar ze behouden met dit akkoord hun posities. Die dreigen ze te verliezen bij een nieuwe deal”, legt Van Hecke uit.

Hij verwacht dat enkele lidstaten hun parlementsleden onder druk zullen zetten. “De Spaanse premier zal zijn parlementsleden wellicht onder druk zetten om voor de deal te stemmen, anders wordt Borrel geen Hoge Vertegenwoordiger. Die heeft immers het fiat nodig van de Commissievoorzitter.”

Over en uit

Zowat iedereen benadrukt echter dat verrassingen niet kunnen worden uitgesloten. De stemming over de Commissievoorzitter is immers geheim, wat betekent dat we nooit exact zullen weten wie precies voor of tegen heeft gestemd.

Als Von der Leyen over twee weken geen meerderheid achter zich krijgt, dan is het over en uit. Het Europees Parlement stemt immers maar één keer. Daarna gaat het terug naar de Raad.

Procedure = dood

Wat in elk geval duidelijk is na de Europese benoemingscarrousel, is dat het systeem van de spitzenkandidaten begraven mag worden. “De procedure van de spitzenkandidaten is dood”, zegt Peeters. ‘Wie gaat zich over vijf jaar nog kandidaat stellen als er nadien anderen naar voren worden geschoven?’