‘Draconisch’: China installeert spionage-app op gsm van toeristen

Fengcai. Uit te spreken als ‘Fung-tsia’. Zo heet de app die de Chinese grenspolitie installeert op Android-telefoons van reizigers die via Kirgizië het land in willen. In een van de controlepunten aan de grens wordt gevraagd om computers en smartphones te ontgrendelen en af te geven. Die verdwijnen voor een korte tijd. Wanneer toeristen hun telefoon terugkrijgen, staat er bij sommigen een extra app op de telefoon.

Een internationale samenwerking tussen Süddeutsche Zeitung, The New York Times, The Guardian en Vice kwam erachter dat de Chinese autoriteiten de app gebruiken om de telefoons te screenen. De applicatie slurpt informatie zoals e-mails, sms’en en contactlijsten op. Ze controleert ook of er op de telefoon foto’s, video’s of audiofragmenten staan die overeenkomen met de 73.000 items die in de code van de app verstopt zitten. Ook iPhones zouden gecontroleerd worden, maar niet via een app.

Onderzoekers van de Ruhr-universiteit in Bochum en het Amerikaanse Open Technology Fund zijn erin geslaagd om een deel van die code te ontcijferen. Daaruit blijkt dat de app scant op publicaties van Islamitische Staat, opnames van jihadistische liederen en afbeeldingen van executies. Er wordt ook gecontroleerd op materiaal dat niet te linken is aan moslimextremisme. De onderzoekers vonden kopieën van koranverzen, een foto van de Dalai Lama en een nummer van de Japanse heavy metalgroep Unholy Grave.

Waarom doet China dit? De Chinese autoriteiten wilden niet reageren op vragen van de onderzoekers. Alles kadert volgens The New York Times (NYT) in een angst voor moslimextremisme. Peking is ervan overtuigd dat aanslagen die in China gepleegd worden gebeuren door mensen die uit Centraal-Azië vertrekken. Bovendien gaat het hier om de meest westelijke regio van China, Xianjiang. 

Dat is de provincie waar China alle technologische snufjes uit de kast haalt om de plaatselijke moslimpopulatie in de gaten te houden. Het wemelt er van camera’s die uitgerust zijn met gezichtsherkenning. Daarnaast berichten verschillende media eerder dat inwoners van Xianjiang software op hun telefoon moeten installeren die hen bespiedt.

Interneringskampen

“De Chinese overheid verwart, zowel in zijn wetten als in de praktijk, vreedzame religieuze activiteiten met terrorisme”, zegt Maya Wang, een Chinese onderzoeker van Human Rights Watch aan NYT. “En privacy is de toegangspoort: zodra mensen hun privacy verliezen, durven ze hun geloof niet uit te oefenen, durft niemand nog te zeggen wat hij denkt, of te denken wat hij denkt.” Xinjiang werd eind vorig jaar door de Verenigde Naties (VN) nog een rechteloze zone genoemd. Er zitten volgens de VN een miljoen moslims vast in interneringskampen.

China zelf noemt die kampen roddels. Het spreekt liever van trainingscentra, waar mensen zitten die kleine delicten hebben gepleegd. In de centra worden werkvaardigheden en juridische kennis bijgebracht. Dat moet helpen in de strijd tegen extremisme.

Het is niet duidelijk wat de Chinese overheid precies met de verzamelde data van reizigers doet. Waar wordt die opgeslagen? Hoelang houdt de overheid de gegevens bij? Het enige wat de onderzoekers nog konden bevestigen, is dat de app na de grenscontrole stopt met het scannen van de telefoon.

Volgens Edin Omanović van Privacy International toont dit nogmaals aan dat het regime in de regio Xinjiang een van de meest draconische surveillancesystemen ter wereld is. “Moderne apps, platforms en toestellen genereren enorm veel data waar mensen zich niet eens bewust van zijn of waarvan ze vermoeden dat die verwijderd zijn, maar nog steeds gevonden kunnen worden in het apparaat.” Hij vindt de ontdekkingen van dit onderzoek dan ook heel alarmerend. “Zeker in een land waar een foute app downloaden of een fout nieuwsartikel lezen ervoor kan zorgen dat je in een interneringskamp belandt.”