Romeinse vissaus biedt clou voor datum ondergang Pompeii

Al jaren woedt er discussie onder archeologen en historici over de exacte datum van de eruptie van de vulkaan. Hoewel Plinius de Jongere in een brief aan de Romeinse historicus Tacitus spreekt over 24 augustus, menen sommige wetenschappers dat de uitbarsting van de Vesuvius veel later plaatsvond. Zij baseren hun vermoedens op basis van de vondst van dikke kledij, herfstproducten zoals walnoten en granaatappels, en wijn gemaakt van druiven die alleen in september voorkomen.

Visbotjes zijn het nieuwste stukje van de puzzel. De botten – afkomstig uit een werkplaats waar de Romeinse vissaus garum werd gemaakt – zijn allemaal van één vissoort, de Spicara smaris. Dat schrijft archeoloog Alfredo Carannante, hoofd mediterrane archeologie van het onderzoeksinstituut, in het vaktijdschrift The International Journal of Osteoarchaeology. De gevonden botjes vertoonden kenmerken die alleen bij vissen voorkomen in de heetste periode van het jaar, zoals het ontbreken van een beschermlaagje tegen de kou. Dat geeft aan dat de vissen zijn gevangen tijdens de late zomermaanden.

Bovendien zijn de vissen allemaal vrouwtjes, wat strookt met het idee van vangst tijdens de late zomermaanden. De vrouwtjes zwemmen tijdens het voortplantingsseizoen, van mei tot september, namelijk dichter bij de kust dan mannetjes. Definitief uitsluitsel geeft Carannante overigens niet: “De vissen kunnen wel gevangen zijn in augustus, maar als ze vervolgens nog een maand worden bewaard in amforen (Romeinse kruiken, red.) vol zout, is begin oktober ook niet uit te sluiten.”

“Dit onderzoek laat eens te meer zien hoe moeilijk de discussie is”, reageert archeoloog Miko Flohr, verbonden aan de Nederlandse Universiteit Leiden, en niet betrokken bij het onderzoek. “Is het nou augustus of oktober? De garum-analyse is interessant, maar laat beide mogelijkheden open. Aan het debat verandert het dus niet zo veel.”

De exacte datum waarop de Vesuvius uitbarstte maakt voor het gros van het onderzoek naar Pompeii overigens weinig uit.  Wel is de datum iets wat de wetenschap ‘om de weet’ helder wil hebben. Flohr: “De eruptie van de Vesuvius is een belangrijke historische gebeurtenis, en die willen we nou eenmaal zo precies mogelijk in de tijd kunnen plaatsen.”