Zondag zullen weinig Grieken stemmen: ‘De toeristen zijn hier net’

Aris Martakis (34) is een van de honderdduizenden Grieken die zondag, als Griekenland zijn stembussen opent, een zeer belangrijke keuze dienen te maken. En dan niet zozeer de keuze tussen links of rechts of tussen de premierskandidaten Tsipras en Mitsotakis, zegt hij. Die heeft hij in zijn hoofd allang gemaakt. Nee, het betreft een nog veel belangrijkere keuze. Namelijk de keuze tussen de democratie en de euro.

Martakis is kapitein op een toeristenboot bij Rhodos, het Griekse vakantie-eiland dat ooit een van de zeven ­wereldwonderen huisvestte, maar het momenteel vooral moet hebben van een kolossale hoeveelheid rooddoorbakken Britten. Toch is er deze week iets opmerkelijks aan de hand op Rhodos, zegt Martakis. Want hoewel de Grieken erg trots zijn op hun uitvinding van de democratie, en ze de euro sinds de kredietcrisis vooral verachten, zullen ze aanstaand weekend toch en masse voor optie twee kiezen: de euro.

“Ik zou zondag heel graag willen stemmen”, zegt Martakis. “Ik vind politiek belangrijk en ik heb tot nu toe bij alle verkiezingen gestemd. Maar dit keer lukt het gewoon niet. Als ik zondag zou gaan stemmen, kost mij dat veel te veel geld.”

De opkomstcijfers bij Griekse verkiezingen zijn al jaren op rij aan het dalen, ondanks de wettelijke stemverplichting die nog altijd van kracht is. Het huidige diepterecord staat op naam van de verkiezingen van september 2015, toen 43,8 procent van de Grieken thuisbleef. Zondag, zo denkt zelfs het ministerie van Binnenlandse Zaken, wordt een nieuw diepterecord verwacht.

Dat komt doordat Grieken die in het buitenland wonen enkel via een ingewikkelde omweg kunnen stemmen. Het komt doordat het inmiddels de ­zevende keer op rij is dat Grieken vervroegd naar de stembus moeten, dat er de afgelopen zes weken bovendien ­Europese én lokale verkiezingen zijn georganiseerd en het komt doordat uit de peilingen blijkt dat de uitkomst toch al zo goed als vaststaat. De linkse regeringspartij Syriza heeft een schier onoverbrugbare achterstand van ongeveer 10 procentpunten op de rechts-conservatieve partij Nieuwe Democratie.

Drie miljoen toeristen

Het allergrootste probleem echter, is de zomer. In de recente Griekse geschiedenis waren er nooit verkiezingen in de zomer, omdat je volgens de Griekse wet enkel mag stemmen op de plek waar je ingeschreven staat. Juist in de zomer heeft dat verregaande consequenties, omdat een groot deel van de Grieken in het hoogseizoen extra geld probeert te verdienen in hotels, restaurants of strandtenten op een vakantie-eiland.

“Het gros van het inkomen wordt hier in het zomerseizoen verdiend, in de zes maanden tussen april en september”, zegt Konstantinos Spanos, voorzitter van de werkgeversvereniging van Rhodos. “In die maanden ­komen er ongeveer drie miljoen toeristen, de rest van het jaar bijna niets. Nu moet het gebeuren.”

Voor kapitein Aris Martakis van de toeristenboot veroorzaakt dat problemen, omdat hij geregistreerd staat in zijn geboortestad Veria, ongeveer 900 kilometer verderop. Als hij gaat stemmen, zou de toeristenboot, waar zeker vijf collega’s deze zomer van afhankelijk zijn, twee dagen niet kunnen varen. “Dat is onmogelijk tijdens een weekend in juli”, zegt hij.

Iedere burger die op meer dan honderd kilometer afstand van zijn stembureau werkt, heeft volgens de Griekse wet weliswaar recht op een tot drie dagen vrij. “Maar een nog veel groter probleem zijn de kosten voor kiezers om thuis te komen”, zegt Spanos van de werkgeversvereniging.

Te groot offer

Kijk bijvoorbeeld naar Manolis Michalarias, een 31-jarige kelner uit het noorden van Griekenland die deze zomer zeven dagen per week aan het werk is bij de ‘authentiek Griekse’ taverne Fainos. Michalarias wil best stemmen, maar kan het zich simpelweg niet veroorloven. Een vlucht naar het vasteland zou hem dit weekeinde, inclusief trein- en buskaartjes, minstens 200 euro kosten en hij zou twee dagen fooi moeten missen. Dat betekent dat hij zeker een kwart van zijn 1.000 euro maandsalaris zou moeten opofferen voor verkiezingen waarvan de uitslag toch al vaststaat, zegt hij. “Dat terwijl ik juist nu moet sparen, omdat ik in de winter alleen een werkloosheidsuitkering van 360 euro krijg.” Michalarias wil wel werken in de winter, zegt hij, maar de jeugdwerkloosheid in Griekenland ligt nog altijd rond de 40 procent.

Voor Pola Gogidou (42) geldt hetzelfde. Ook zij zou zondag graag stemmen. Sterker, ze probeerde haar stemrechten zowaar te verhuizen vanuit haar geboortedorp nabij Thessaloniki richting Rhodos. Dat bleek bureaucratisch alleen zo’n lastige opgave dat ze er de brui aan gaf. Ze werkt bij een bootverhuurbedrijf en moet het naast een klein salaris vooral hebben van commissies. Hoe meer Engelsen en Russen ze een kaartje verkoopt, hoe meer geld ze overhoudt. “Vroeger werkte ik in het winterseizoen in winkels, maar die banen bestaan eigenlijk niet meer sinds de crisis. Daarom moet ik het hebben van wat ik nu verdien. Twee dagen commissies missen en vliegtickets betalen, is onmogelijk. Dat geldt voor ­iedereen hier. Niemand die ik ken, gaat stemmen.”

Griekse crisis

Volgens Elena Kountoura, de afgelopen vier jaar minister van Toerisme onder premier Tsipras, is de toeristenindustrie een van de weinige sectoren die de Griekse economie de afgelopen crisisjaren op de been hebben gehouden. “Het aantal toeristen is sinds 2009 zelfs verdubbeld waardoor er momenteel driemaal zoveel vakantiegangers het land aandoen dan er inwoners zijn”, zegt ze. Omdat de toeristenindustrie vorig jaar wederom met 7 procent groeide – ruim drieënhalf keer zoveel als de reguliere economie – is de sector volgens haar inmiddels goed voor 25 procent van het Grieks bruto binnenlands product (bbp) en belangrijker nog: 25 procent van alle banen in Griekenland.

Officiële cijfers zijn er niet – lang niet iedereen registreert zijn zomerbaan bij de belastingdienst – maar volgens Spanos van de werkgeversvereniging van Rhodos komt zeker 15 procent van de mensen die momenteel op Rhodos werken, uit een ander deel van Griekenland. Als dat percentage voor het hele land geldt, zullen zondag circa 150.000 Grieken moeite hebben met stemmen vanwege hun werk.

“Het zou een gigantisch probleem zijn als deze mensen niet kunnen meedoen aan de verkiezingen”, zegt Kountoura. “Maar we hopen dat ze het toch doen omdat dit de belangrijkste verkiezingen in jaren zijn. We staan op het punt te beslissen wat er van onze generatie terechtkomt. Daarom vraag ik ze: ga alsjeblieft stemmen.”

Overigens gelooft lang niet iedereen in Griekenland die aanmoediging. Nadat de Syriza-regering een serie btw-verhogingen had doorgevoerd, gingen bij de afgelopen Europese verkiezingen vrijwel alle vakantie-eilanden naar oppositiepartij ND, die juist lastenverlichting belooft. Zelfs Rhodos, al een geschiedenis lang een links eiland, stemde opeens in grote meerderheid voor de rechts-conservatieven.

“De verhoging van de btw van 13 naar 24 procent heeft er zeer hard ingehakt op Rhodos”, zegt Spanos. “Vooral omdat we die verhoging onmogelijk kunnen doorberekenen aan de toeristen. Die zouden immers gelijk doorvliegen naar Turkije of Egypte.”

Sluw politiek spel?

Een neveneffect van de crisis is inderdaad dat Griekenland momenteel vooral toeristen aantrekt op zoek naar een goedkope vakantie. Waar bezoekers tien jaar geleden nog gemiddeld 650 euro uitgaven tijdens een weekje Rhodos, is dat bedrag inmiddels gedaald naar gemiddeld 400 euro. Dat betekent: meer verhalen over dronken Britten die denken dat ze eigenlijk in Spanje zijn, minder historische tours in het oude centrum van de stad en meer Duitsers die hun rekening van 150 euro bij een dorpsrestaurant weigerden te betalen omdat ze dachten dat het hele eiland onder hun all-inclusivepakket viel.

“De overheid weet dat er vanwege hun beleid zeer veel onvrede is op de toeristeneilanden”, zegt Spanos. “En als jij weet dat jouw kiezers over het algemeen niet in de toeristenindustrie werkzaam zijn, dan zijn verkiezingen midden in het hoogseizoen een mooie manier om het verschil met de oppositie wat te verkleinen.”

‘Nepnieuws’, noemt minister Kountoura die aantijgingen. “De oppositie, met hulp van bevriende media, probeert de grote hervorming en positieve resultaten van onze regering juist te verdoezelen. Maar Alexis Tsipras is juist de beste premier die Griekenland ooit gehad heeft.”

Kapitein Aris Martakis, die over een uur wéér een nieuwe groep badgasten naar hetzelfde onontdekte strandje verderop zal varen, heeft daar een iets andere kijk op, zegt hij. “De laatste vier jaar waren de ergste die ik ooit in Griekenland heb meegemaakt. Deze regering heeft dit land geruïneerd. Daarom hoop ik dat Syriza verliest zondag. Helaas kan ik er zelf niet aan bijdragen.”