Ooit de grootste stad ter wereld, nu erkend als werelderfgoed door Unesco: de stad Babylon

Babylon, in de Bijbel vermeld als Babel, is via de overlevering bekend van de Toren van Babel en de hangende tuinen van Babylon die gelden als een van de zeven wereldwonderen uit de Oudheid. Volgens Unesco staat de stad voor de expressie van de creativiteit van het neo-Babylonische Rijk op zijn hoogtepunt. "De associatie van de stad met een van de zeven wereldwonderen van de Oudheid inspireerde wereldwijd de artistieke, populaire en religieuze cultuur", zegt Unesco.

Babylon situeert zich op zo'n 85 kilometer van Bagdad, de huidige hoofdstad van Irak. De stad was het middelpunt van verschillende beschavingen die leefden in het oude Mesopotamië, het gebied rond de rivieren Tigris en Eufraat. Babylon werd al vermeld op een kleitablet uit de 23e eeuw voor Christus. Archeologen schatten dat de stad, met een oppervlakte van 890 hectare, tussen 1770 en 1670 voor Christus de grootste stad van de wereld was en later nog eens tussen 612 en 320 voor Christus. Enkel Rome en Carthago zijn ooit groter geweest in de Oudheid. 

De oude stad is nog maar deels opgegraven en heeft het de laatste decennia hard te verduren gekregen. Zo liet oud-dictator Saddam Hoessein begin jaren 80 een deel van de site afschrapen om replica's te bouwen van bepaalde overblijfselen. In de jaren 90 liet hij een paleis bouwen op de ruïnes. In de jaren 2000 werd de site gebruikt door de Verenigde Staten als militaire basis. In 2005 waarschuwde het British Museum dat de troepen de site ernstig beschadigden. Zandzakjes werden gevuld met archeologische fragmenten en de duizenden jaren oude straatstenen werden verpletterd door tanks. De troepen trokken ook loopgraven dwars door plekken waar archeologisch waardevol materiaal lag. Afgelopen decennium is al geprobeerd om zoveel mogelijk van de schade te herstellen, maar volgens Unesco is de site nog steeds erg kwetsbaar en moet hij dringend geconserveerd worden.

Bab-ilim ("poort der goden") zou al sinds 2300 voor Christus bewoond zijn als een van de kleinere stadstaatjes in het zuiden van Mesopotamië, het huidige Irak. In de 18e eeuw voor Christus groeide het uit tot het machtscentrum van de Amorieten, een Semitische stam. De meest beroemde koning van dat Oud-Babylonische rijk was Hammurabi, bekend van zijn codex, een van de oudste overgebleven wetteksten ooit. 

De opvolgers van Hammurabi konden het rijk niet in stand houden en omstreeks 1500 v.C. werd Babylon verwoest door de Hettieten. Daarna was de stad een tijdje het centrum van Kassieten, een niet zo bekende bevolkingsgroep in Mesopotamië. Pas in de 8e en 7e eeuw voor Christus werd Babylonië opnieuw een politiek en vooral cultureel machtscentrum, beroemd wegens zijn monumenten als de "Hangende Tuinen", de "Toren van Babel" (een "ziggoerat" of tempeltoren voor de lokale godheid Marduk). Babylon werd in de Oudheid vooral synoniem voor wetenschap, astronomie en literatuur. 

Dat Neo-Babylonische rijk versloeg omstreeks 600 v.C. de eeuwige rivaal Assyrië in het noorden van Irak, maar ook Egypte en verwoestte onder koning Nebukadnezar II in 586 voor Christus Jeruzalem en de beroemde Joodse tempel daar. Volgens de Bijbel zou Nebukadnezar nadien de Joden gedeporteerd hebben naar Babylon, wellicht de reden waarom dat boek erg kritisch is voor Babylonië. In 539 voor Christus werd Babylon ingenomen door de Perzen en kwam een einde aan de politieke macht van de stad (en aan de Joodse ballingschap). Wel bleef Babylon onder de Perzische en later Grieks-Hellenistische overheersing nog altijd een erg belangrijk cultureel centrum in het Midden-Oosten.

Herbekijk hieronder de reportage in "Het Journaal":