Waarom de partij die Griekenland in de crisis stortte, waarschijnlijk de verkiezingen gaat winnen

Er stijgt applaus op in de gymzaal in Noord-Athene want het ene na het andere kopstuk van de gedoodverfde verkiezingswinnaar komt het podium op. Kiezers zwaaien uitgelaten naar de kandidaten en werpen ze handkusjes toe, alsof ze totaal vergeten zijn dat deze partij tien jaar geleden nog verantwoordelijk werd gehouden voor de Griekse crisis.

Zeker voor een land met zo’n lange geschiedenis als Griekenland, is het deze verkiezingsweek opvallend hoe kort het geheugen van de kiezers lijkt te reiken. Want morgenavond, als alle stemmen geteld zijn, zal hoogstwaarschijnlijk blijken dat de rechts-conservatieve partij Nieuwe Democratie (ND) de grote winnaar is. In vrijwel alle peilingen heeft de partij een bijna onoverbrugbare voorsprong op de links-radicale regeringspartij Syriza van premier Alexis Tsipras.

Dat betekent dat Griekenland vanaf zondagavond waarschijnlijk het eerste Europese land is dat na een populistische golf weer terugkeert naar het establishment. Geen breuk dus met het verleden, maar terug naar het verleden. Of specifieker: terug naar ND, de partij die Griekenland sinds 1974 het vaakst regeerde en daarom tien jaar geleden nog grotendeels verantwoordelijk werd gehouden voor de crisis. Het waren immers opeenvolgende regeringen van ND en Pasok, die andere belangrijke regeringspartij, die jarenlang veel te veel geld uitgaven en zo hun land gestaag richting de financiële afgrond dreven.

Dat ging bovendien niet onopgemerkt voorbij. Bij de verkiezingen van 2007 kreeg ND nog 41,8 procent van de stemmen. Bij de eerste verkiezingen nadat de crisis was uitgebroken, had de partij nog maar 18,9 procent over. Omdat driekwart van de kiezers aangaf dat ze hun stem vooral hadden gebaseerd op de economische situatie, was het beeld duidelijk: ND kreeg de schuld van de financiële ellende.

Het geluk van de oude politiek

En toch staan de ND-politici tien jaar later glimlachend op dit podium in Noord-Athene omdat ze zeker weten dit weekeinde de verkiezingen te gaan winnen. Hoe kan dat? “Omdat Nieuwe Democratie, ondanks alles, veel geluk heeft gehad”, zegt hoogleraar politicologie Yannis Tsirbas van de Universiteit van Athene. Hoewel Pasok en ND decennialang de macht afwisselden, was het net een Pasok-premier onder wie de crisis echt losbarstte. “Daarom kwam het gros van de schuld bij Pasok terecht”, zegt Tsirbas. Die partij verloor tussen 2009 en 2015 immers 90 procent van haar kiezers.

Bovendien is er in de tussenliggende jaren nóg een nieuwe vijand gekomen in de vorm van Syriza, zegt Tsirbas. In 2015 was dat nog een protestpartij die faliekant tegen verdere bezuinigingen was, maar toen premier Tsipras niet anders kon dan weer een nieuw hulpprogramma accepteren, wordt ook die partij volop met de crisis geassocieerd. “Tel daarbij op dat het electoraat over het algemeen een kort geheugen heeft en je begrijpt waarom ND nu weer aan de leiding gaat in alle peilingen”, zegt Tsirbas.

“Je hebt gelijk als je zegt dat Pasok het hardst gestraft is voor de crisis, Syriza de laatste jaren veel van het vuile werk heeft opgeknapt en wij daar nu van profiteren”, zegt ook voormalig ND-­minister Theodoros Roussopoulos, die tijdens de laatste regering vóór de crisis uitbrak nog de rechterhand van de premier was, in de tussenliggende jaren beschuldigd werd van een fiks corruptieschandaal, maar wiens naam nu weer gewoon hoog op de kieslijst prijkt. “Timing is belangrijk, zeker in de politiek.”

En evenzo belangrijk: de beloften die ND deze campagne over de kiezers uitstort. Zo zullen de belastingen drastisch worden verlaagd zodat onder­nemers weer kunnen ondernemen. Er komt meer politie op straat, net als een hardere opstelling tegen vluchtelingen en de strenge begrotingseisen vanuit Brussel zullen worden heronderhandeld.

“In 2010 waren de kiezers boos op de politiek in het algemeen – op alle partijen –, nu zijn ze vooral boos op Syriza”, zegt oud-minister Roussopoulos. “De kiezers zien in dat Syriza een ergere wereld heeft gecreëerd dan de wereld die wij voor ze hebben achtergelaten. Ze realiseren zich dat het beter is terug te gaan naar hun wortels; naar ons. Na al deze jaren vol valse linkse beloften, komen ze nu terug naar de realiteit.”

Of die realiteit van ND ook overeenkomt met de daadwerkelijke realiteit is nog maar de vraag. Zo zei premier Tsipras dat, mocht ND inderdaad haar beloften inwilligen, “een terugkeer naar de donkere dagen” van de trojka tot de mogelijkheden behoort. Ook in het buitenland worden de beloften met argusogen bekeken. Hoewel Griekenland verplicht is de komende jaren een begrotingsoverschot van minimaal 3,5 procent te hebben, blijkt uit verschillende ramingen dat ND zeker 1,5 procentpunt te veel wil uitgeven.

De broers Georgios en Ioannis

Onzin, roepen de ND-politici van het podium in de gymzaal in Noord-Athene. “We moeten juist een antwoord geven op Syriza, die deze hele puinhoop heeft veroorzaakt.” Gerogios Kelgioris (65) applaudisseert hard. “Ik heb de afgelopen paar verkiezingen niet gestemd omdat ik teleurgesteld was in ND. De crisis was ook hun fout. Maar vergis je niet, hè. Dat was allemaal onder premier Samaras. De huidige kandidaat Mitsotakis is iemand anders. Onder zijn vader ging het goed met Griekenland, dus ik vind dat ook hij een kans verdient.”

Wie er volgens Kelgiorgis geen nieuwe kans verdient, is Syriza. Zijn bedrijf, dat kinderkleding produceert, moet vanwege de belastingverhogingen onder premier Tsipras inmiddels 70 procent belasting afdragen, zegt hij. “Dat heeft mijn bedrijf bijna geruïneerd. Ik zie nu pas in dat ND de enige partij is die ons aan een vrije economie kan helpen. Zelfs China heeft tegenwoordig een vrije economie. Wij Grieken moeten met onze tijd mee.”

De bijeenkomst waar kiezer Kelgiorgis is aangeschoven, vindt plaats in het kiesdistrict Peristeri in het noorden van Athene; het gebied waar regeringspartij Syriza bij de afgelopen Europese verkiezingen de meeste stemmen moest inleveren, terwijl ND er juist een van haar grootste winsten behaalde. Bijna 40 procent van de stemmen ging hier eind mei naar ND, tegenover slechts 21 voor Syriza. Bij de landelijke verkiezingen van 2015 lagen die percentages nog andersom.

Dat komt onder meer door de broers Georgios en Ioannis Tziatzios (36 en 39). Beiden waren in 2015 bereid Syriza een kans te geven, maar, zo geven ze nu toe, beiden neigen zondag toch naar een stem voor de rechts-conservatieve ND. “Elke regering heeft te maken met een zekere slijtage”, zegt Ioannis. “Je kunt niet alle beloften nakomen die je in de campagne hebt gedaan, zo werkt dat nu eenmaal. Maar Syriza heeft in vier jaar tijd zo veel zaken slecht aangepakt. De situatie met Turkije, bijvoorbeeld, de vluchtelingencrisis, de naamruzie met Macedonië.”

“En ook op kleiner niveau is veel misgegaan”, voegt Georgios toe. “Ik werk zelf in de publieke sector, dus ik heb gezien hoe er zelfs airconditionings zijn wegbezuinigd in ziekenhuizen. Dat is toch van de zotte in een land waar het zomers 40 graden kan zijn? Ze hebben zo veel fouten gemaakt. Daarom zie ik een stem op ND niet zozeer als een stem vóór ND, maar vooral als stem ­tegen Syriza. Er is helaas geen alternatief meer.”