Terugkeer van het oude establishment of een frisse wind voor Griekenland: wie is "anti-populist" Kyriakos Mitsotakis?

De familie Mitsotakis is een ware politieke dynastie in Griekenland. De vader van Kyriakos was partijleider van het rechts-conservatieve Nea Dimokratia en premier tussen 1990 en 1993. Zijn zus was onder meer minister van Buitenlandse Zaken en zijn neef is de huidige burgemeester van Athene.

Dat Mitsotakis uit de Griekse elite komt, valt ook op te maken uit zijn cv. Hij studeerde aan de prestigieuze universiteiten van Harvard en Stanford, in de VS, en werkte in Londen als financieel analist en consultant. Voor zijn overstap naar de politiek bekleedde hij topfuncties in de wereld van investeringsbanken en durfkapitaal. Die achtergrond (maar natuurlijk ook zijn liberale visie) is een van de redenen waarom hij wel eens vergeleken wordt met de Franse president Emmanuel Macron.

In 2004 stapt hij over naar de politiek, eerst als parlementslid. In 2013 wordt hij minister van administratieve hervormingen in de laatste rechtse regering. De Griekse schuldencrisis is volop aan de gang en de taak van Mitsotakis is het drastisch inkrimpen van de grote Griekse publieke sector. Hij blijft minister tot begin 2015. Dat woelige jaar, met twee verkiezingen en een referendum, eindigt met een overwinning van het radicaal-linkse Syriza en Alexis Tsipras als premier.

Mitsotakis blijft niet bij de pakken zitten en begint aan een campagne voor het leiderschap van Nea Dimokratia. Hoewel hij aanvankelijk als de outsider wordt gezien in de voorzittersverkiezingen, wint hij toch het pleit. Het is dan begin 2016 en Mitsotakis kan zich opmaken voor een lange aanloop naar de volgende verkiezingen, waarbij hij de logische uitdager wordt van premier Tsipras, die hij wegzet als een populist.

Mitsotakis voert in de eerste plaats campagne op de economie. Hij verwijt Tsipras dat hij niet grondig genoeg hervormt, enkel als Europa hem daartoe dwingt. En de economische groei, die wel langzaam op gang komt na de crisisjaren, gaat te traag volgens de rechts-conservatieve politicus. Buitenlandse investeringen aantrekken en de groei aanzwengelen, dat is zijn mantra. Hij is een pleitbezorger van de klassieke liberale agenda: belastingverlagingen voor bedrijven, jobcreatie, minder bureaucratie, meer ondernemerschap.

Lees voort onder de foto.

Mitsotakis is in veel opzichten de tegenpool van de linkse Tsipras. De nieuwe premier is een in de VS opgeleide technocraat uit een invloedrijke familie, Tsipras ging naar naar een "gewone" Griekse universiteit en was actief bij de Communistische Jeugd van Griekenland in de periode dat vader Mitsotakis premier was. Kyriakos Mitsotakis heeft een eerder grijs imago in vergelijking met de charismatische en volksere Tsipras.

Tijdens de verkiezingscampagne heeft hij dan ook hard zijn best gedaan om aan dat imago te werken. Hij trekt het hele land door en laat zich aanspreken met zijn voornaam. "Met Kyriakos", zo luidt de slogan. Hij belooft ook streng op te treden tegen vriendjespolitiek en zegt dat hij geen familieleden zal opnemen in zijn regering. Aan de andere kant waarschuwt Tsipras net wel voor "de terugkeer van het oude establishment".

"Hij is echt iemand die opgeleid is om premier te worden", zegt Bruno Tersago, onze correspondent in Griekenland. "Mitsotakis wil flink inzetten op economische ontwikkeling. De verwachting is dat hij het makkelijker gaat maken voor de grote bedrijven. Voor de gemiddelde Griek gaat er wellicht weinig veranderen."

Beluister de analyse van Bruno Tersago in "De ochtend":

De vraag is hoeveel ruimte Mitsotakis zal hebben om de economie aan te zwengelen. Griekenland is niet meer afhankelijk van noodhulp, maar het land is nog steeds stevig gebonden aan internationale verplichtingen om zijn schulden af te betalen. Tot 2060 moeten de Grieken structurele overschotten boeken op de begroting. Mitsotakis wil praten over soepelere regels, maar of hij die zal krijgen, is maar zeer de vraag.

Naast aandacht voor de economie had de campagne van Mitsotakis ook nationalistische elementen. Zo kon hij profiteren van de ontgoocheling en woede over de deal die Tsipras gesloten heeft met buurland Noord-Macedonië, na een 20 jaar durend conflict over het gebruik van de naam "Macedonië".  Veel Grieken vinden dat die benaming enkel hen toekomt.

Daarnaast belooft Mitsotakis ook meer veiligheid en is hij van plan om een strenger immigratiebeleid te voeren. Op die manier heeft hij aan de rechterzijde stemmen kunnen winnen. Ten nadele onder meer van het extreemrechtse Gouden Dageraad, dat zelfs de kiesdrempel niet meer gehaald heeft. Mitsotakis is pro-Europees en pleit voor een sterke Europese Unie.

Lees voort onder de foto.

"We zullen bewijzen dat er een andere weg is", zei hij aan het Duitse blad Der Spiegel. "Dat je geen populist of nationalist hoeft te zijn of op Europa moet schieten om electoraal succes te hebben. Griekenland was het eerste land in de eurozone dat geëxperimenteerd heeft met populisme, het zal ook het eerste land worden dat de post-populistische periode binnentreedt."

Onbesproken is Mitsotakis echter niet. “De Mitsotakis-familie duikt op in het Siemens-schandaal, waarbij de multinational politici steekpenningen toestopte in ruil voor lucratieve overheidscontracten. En de vrouw van de oppositieleider wordt genoemd in de Paradise Papers, documenten rond internationale belastingontwijking”, zegt Bruno Tersago.

Die connectie kan hem nog problemen opleveren. En ook de machtige vakbonden en eventuele straatprotesten kunnen het hem lastig maken. En er is de sterke linkse oppositie die het niet zal nalaten te wijzen op zijn afkomst. Maar de grootste vraag is uiteraard of hij zijn beloftes aan het Griekse volk zal kunnen waarmaken.

Herbekijk hieronder een portret van Kyriakos Mitsotakis in "Het Journaal":