Hoe weet u of u thuis nog loden waterleidingen hebt? En mag u daar dan nog van drinken?

Tot de jaren 70 werd lood gebruikt om waterleidingen te fabriceren. Niet voor niets spreken we van een "lood"gieter. Lood leek een logische keuze, want het is een sterk, waterdicht en buigzaam metaal. Maar lood is ook giftig en kan oplossen in stilstaand water. Toen bleek dat er via de leidingen lood kan terechtkomen in het drinkwater, werd er overgeschakeld naar andere materialen, zoals koper.

Intussen zijn ook de meeste oude waterleidingen in Vlaanderen vervangen door loodvrije exemplaren. Maar voor de leidingen in je huis ben je zelf verantwoordelijk. De kans bestaat dus dat huizen en openbare gebouwen die voor 1970 gebouwd zijn nog loden waterleidingen bevatten. Gebouwen na 1970 hebben die in principe niet meer.

• Een niet-geverfde loden waterleiding is grijs van kleur. Een koperen leiding is roodbruin of lichtgroen.
• Een loden leiding heeft geen koppelstukken, wel verdikkingen aan kruispunten
• Lood is niet magnetisch, je kan er dus geen magneet aanhangen. Bij stalen of gegalvaniseerde leidingen kan dat wel.
• In loden leidingen komen vaak bochten voor, omdat het metaal makkelijk vervormbaar is.
• Aantikken met een metalen voorwerp geeft een dof geluid.
• Is de leiding geverfd, dan kan je met een stalen nagel of paperclip gemakkelijk krassen in loden buizen. Er komt dan een zilverachtige, grijze kleur tevoorschijn. 

Maar vaak liggen waterleidingen ook onder de vloer en kan je ze dus niet zien liggen. Wil je zeker zijn dat er nergens nog oude loden leidingen overblijven, dan moet je een loodgieter inschakelen. Hij heeft de nodige apparatuur om alles na te kijken.

Lood is giftig en kan zich opstapelen in het lichaam. Wie lange tijd wordt blootgesteld aan te veel lood kan gezondheidsproblemen krijgen, zegt toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven): "De symptomen van een loodvergiftiging zijn in het begin vrij mild: een verminderde eetlust, wat pijn in de gewrichten, een metaalsmaak in de mond. Maar bij langdurige blootstelling kan je bloedarmoede, nierproblemen en een brozer skelet krijgen."

Lood tast ook het zenuwstelsel aan, vooral tijdens de ontwikkeling. Daarom moeten zwangere vrouwen en jonge kinderen tot 6 jaar extra voorzichtig zijn. "Zelfs een kleine overschrijding van de norm, als dat zeer lang zich voordoet, is zorgwekkend."

Toch benadrukt professor Tytgat dat niet iedereen naar de dokter moet lopen. "Zolang er geen symptomen zijn, is een loodintoxicatie weinig waarschijnlijk. Maar wie zeker wil zijn, kan zijn kraantjeswater laten testen door de watermaatschappij. Zo'n test is eenvoudig en goedkoop. Je kan zelf niet proeven of zien of er te veel lood in je water aanwezig is."

In Europa mag leidingwater sinds 2014 10 microgram lood per liter bevatten. Dat is ook de aanbevolen grenswaarde volgens de Wereldgezondheidsorganisatie.

Bekijk het verslag over de gevaren van lood in kraantjeswater uit "Het Journaal" hier en lees verder onder de video:

Lood kan je niet uit je drinkwater halen door het te koken en ook huishoudelijke waterfilters, zoals die van Brita, halen niet al het lood uit het water. Daarom roept de Vlaamse Milieumaatschappij burgers en eigenaars van scholen en crèches er al jaren toe op alle oude waterleidingen te vervangen. Grote renovatiewerken of verbouwingen zijn een goede gelegenheid, want meestal moeten vloeren en muren worden opengebroken. Wie een huis verhuurt in Vlaanderen, moet trouwens verplicht alle loden leidingen laten vernieuwen. 

Voor wie ingrijpende werken (nog) niet ziet zitten of het budget niet heeft, zijn er enkele tips:

1. Drink geen kraantjeswater dat langer dan 6 uur heeft stilgestaan in de leidingen. Hoe langer water stilstaat, hoe meer lood het opneemt. Laat het water 's ochtends en na afwezigheid overdag 2 minuten lopen. Vul dan een karaf met water om van te drinken.
2. Gebruik geen warm kraantjeswater om koffie te zetten of eten te maken. Lood lost makkelijker op in warm dan in koud water.
3. Overweeg om (tijdelijk) nieuwe leidingen aan te leggen naar de kranen die je het vaakst gebruikt om van te drinken. Leg bijvoorbeeld een tijdelijke toevoerleiding naar de keuken in afwachting van een renovatie. Het oogt niet zo mooi, maar kan de blootstelling aan lood sterk verminderen.
4. Gebruik geen kraantjeswater om flesvoeding te maken voor een baby. Zwangere vrouwen en kinderen tot 6 jaar drinken best zo weinig mogelijk kraantjeswater met lood.
5. Let op met waterontharders. Die veranderen de samenstelling van het water waardoor er mogelijk meer lood kan worden opgenomen.

Bekijk hieronder het verslag uit "Het Journaal":

Carl Heyrman, directeur van Aquaflanders, de koepelvereniging van de Vlaamse water- en rioleringsbedrijven, maakt zich in het programma "De wereld vandaag" op Radio 1 sterk dat in Vlaanderen zo goed als alle lood uit de leidingen is verdwenen. "De watermaatschappijen hebben de afgelopen 15 jaar alle resterende loden leidingen vervangen door leidingen uit kunststof. 99,9 procent van de hoofdleidingen en aftakkingen in Vlaanderen zijn loodvrij". 

Heyrman beklemtoont wel dat de watermaatschappijen alleen maar verantwoordelijk zijn voor de leidingen die lopen tot aan de watermeter. De leidingen die vanaf de watermeter doorlopen in huis, naar bijvoorbeeld de keuken of de badkamer, vallen onder de verantwoordelijkheid van de eigenaar van het gebouw. "Het is best mogelijk dat in sommige gebouwen die dateren van voor 1970 nog loden leidingen aanwezig zijn. Maar daar hebben wij als watermaatschappijen geen zicht op." 

Klik hieronder op het driehoekje om het gesprek met Carl Heyman van Aquaflanders uit "De wereld vandaag" te beluisteren.