Werk moet de sociale zekerheid redden
Het tekort in de sociale zekerheid neemt toe. De cijfers staan sinds begin deze maand in het rood. Monica De Jonghe trekt aan de alarmbel en doet enkele beleidsvoorstellen om het tij te doen keren.
Onze sociale zekerheid staat onder grote druk. Het tekort bedraagt dit jaar bijna 1,5 miljard euro en zal de komende jaren alleen maar oplopen, tot 2,1 miljard in 2020 en 6,3 miljard in 2024 (Bron: Beheerscomité van de Sociale Zekerheid).
De oorzaak is tweeledig. Enerzijds is er 461 miljoen euro aan overschatte ontvangsten, te wijten aan het niet-uitvoeren van bepaalde maatregelen uit de arbeidsdeal en aan nieuwe inschattingen van de economische conjunctuur. Anderzijds is er ook bijna 1 miljard meer uitgegeven dan oorspronkelijk voorzien. De toenemende kosten van de pensioenen en de uitkeringen voor ziekte en invaliditeit zitten daar mee voor iets tussen. Ingrijpende maatregelen in onze arbeidsmarkt zijn dan ook nodig: werk moet onze sociale zekerheid redden.
Een werkzaamheidsgraad van 75% moet dé doelstelling worden in het arbeidsmarktbeleid van de volgende vijf jaar
Als oorzaak voor het tekort wezen de vakbonden collectief naar de taxshift, die ondergefinancierd zou zijn. In de periode 2019-2024 zullen de inkomsten uit de sociale bijdragen nochtans met bijna 9 miljard euro stijgen. De werkzaamheidsgraad is de voorbije jaren immers met enkele procentpunten toegenomen tot om en bij de 70%.
Elke werkzoekende die een job vindt, betekent een besparing van 30.000 euro voor onze overheidsfinanciën: 18.000 euro meer inkomsten aan belastingen en sociale zekerheid en 12.000 euro minder uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen. Een werkzaamheidsgraad van 75% moet dan dé doelstelling worden in het arbeidsmarktbeleid van de volgende vijf jaar. Hieronder enkele recepten om dat te realiseren.
Recepten om mensen te activeren
Het wordt tijd om een performante sociale zekerheid uit te tekenen die aanzet tot "werken", dat steeds voordeliger moet zijn dan "niet-werken". In de eerste plaats kunnen we in de werkloosheid niet langer heen om een beperking van de uitkeringen in de tijd. Terwijl 150.000 vacatures niet ingevuld raakten, daalde het aantal sancties voor zoekgedrag in 2018 spectaculair (bron: Eurostat).
Ook de ziekteverzekering is aan een hervorming toe. Terwijl meer dan 400.000 mensen langdurig ziek zijn en er meer dan 6 miljard euro aan uitkeringen wordt uitbetaald (RIZIV), spenderen we in ons land nog geen 100 miljoen euro aan re-integratie en terugkeer naar werk.
Ten slotte, om elke Belg een pensioen die naam waardig te kunnen garanderen, zal het aantal effectief gewerkte jaren omhoog moeten. Met steeds minder werkenden per gepensioneerde is het huidige gemiddelde van 32,9 gewerkte loopbaanjaren maatschappelijk niet langer houdbaar (bron: Eurostat).
Ambitieus regionaal activeringsbeleid
Deze maatregelen moeten hand in hand gaan met een ambitieus regionaal activeringsbeleid. De volgende cijfers (bron: Eurostat) staven dat: 68,5% van de totale uitgaven inzake arbeidsmarktbeleid gaat in België naar steun, terwijl amper 22,8% naar activering gaat. In Zweden gaat 32,8% naar steun en meer dan de helft (53,3%) naar activering. De gevolgen van die beleidskeuzes zijn navenant: onze werkzaamheidsgraad bedraagt 69,7%, wat een stuk lager is dan in de EU-15 (73%), Zweden (82,6%), Nederland (78,9%) en Denemarken (78,2%).
Het wordt tijd om een performante sociale zekerheid uit te tekenen die aanzet tot "werken", dat steeds voordeliger moet zijn dan "niet-werken"
Het recente rapport naar aanleiding van het zogenaamde Europese Semester was duidelijk in zijn aanbevelingen voor België. Het wegwerken van elke incentive om niet te werken en de versterking van activerend arbeidsmarktbeleid zijn absoluut noodzakelijk en er dient daarbij specifieke aandacht te worden besteed aan laaggeschoolden, personen in oudere leeftijdscategorieën en personen met een migratieachtergrond.
De Europese Commissie maant ons ook aan om de skills mismatch (de vraag naar bepaalde vaardigheden op de arbeidsmarkt volgt het aanbod niet, red.) aan te pakken en, in het kader van levenslang leren, onderwijs- en opleidingssystemen te verbeteren.
Het beleid moet mensen aansporen om ook hun eigen verantwoordelijkheid te nemen
Die laatste Europese aanmoediging is cruciaal. Het beleid moet mensen aansporen om ook hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Werkgevers investeren erg veel in een gedegen opleidingsaanbod, maar met een participatiegraad van slechts 8,6% liggen de inspanningen van Belgische bevolking nog te laag (bron: Eurostat).
De vorming van de verschillende regeringen verloopt traag: de nv België moet in oktober nochtans een begroting indienen bij Europa. België heeft daarbij een extra opdracht gekregen: de hervorming van onze sociale zekerheid. Welke coalities er ook uit de bus komen, de betaalbaarheid van die sociale zekerheid is enkel houdbaar als ook de werkzaamheidsgraad omhoog gaat. En die kan enkel omhoog als het beleid inzet op hervormingen op het gebied van werk én sociale zekerheid. Nemen de volgende regeringen de handschoen op?
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.