Direct naar artikelinhoud
Europa

Ursula von der Leyen met hakken over de sloot verkozen tot voorzitter Europese Commissie

Ursula von der Leyen.Beeld REUTERS

Ursula von der Leyen is de voorzitter van de nieuwe Europese Commissie. De Duitse christendemocrate kreeg dinsdagavond de steun van 383 europarlementariërs, net iets meer dan de vereiste meerderheid van 374 stemmen. Von der Leyen is de eerste vrouw die de Commissie gaat leiden.

De uitslag van de stemming is een tegenvaller voor Von der Leyen. Een krappe meerderheid, mogelijk bijeen gesprokkeld met de hulp van eurosceptici en Britse parlementariërs die straks vertrekken, verzwakt haar startpositie. Tijdens haar eerste debat met het parlement dinsdagochtend maakte Von der Leyen duidelijk niet afhankelijk te willen zijn van anti-Europese partijen als het Italiaanse Lega en het Franse Front National.

Nadat de stemmingsuitslag bekend werd, steeg niettemin applaus op in het parlement voor de nieuwe Commissievoorzitter. De opluchting was zichtbaar op vele gezichten, inclusief dat van Von der Leyen. Als ze was weggestemd was een ‘institutionele oorlog’ tussen de regeringsleiders (die Von der Leyen hadden gekandideerd) en het parlement een feit geweest, met voor de EU verlammende zomerweken vol crisisoverleg en een extra EU-top. Druk vanuit de hoofdsteden op de parlementariërs afgelopen dagen en toezeggingen van Von der Leyen aan het parlement, ontmantelden deze politieke tijdbom.

Lees ook:

Portret: Doorduwer, charmant, krachtdadig: wie is Ursula von der Leyen, de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie?

“Een meerderheid is een meerderheid in de politiek”, zei Von der Leyen na afloop van de stemming. Ze wees erop dat twee weken geleden de weerstand tegen haar aanzienlijk groter was. Ze zei “hard te zullen werken” om het vertrouwen van meer parlementariërs te winnen.

Wie precies voor en tegen Von der Leyen stemde, is onduidelijk omdat de stemming geheim was. De uitslag toont dat een flink deel van de pro-Europese partijen (christen- en sociaaldemocraten, liberalen) zich vóór de Duitse politica uitsprak. Met 51,2 procent van de stemmen scoort Von der Leyen slechter dan de huidige Commissievoorzitter Juncker (56,2 procent in 2014) en ruwweg hetzelfde als Barroso (51,9 procent in 2009).

Het is voor eerst in 52 jaar dat een Duitser aan het hoofd van de Commissie staat. De PvdA stemde tegen omdat Von der Leyen door de leiders naar voren was geschoven, GroenLinks omdat ze niet groen genoeg is.

Twitter bericht wordt geladen...

Dinsdagochtend bij de presentatie van haar plannen – “Een Unie die streeft naar meer. Mijn agenda voor Europa” – plaatste Von der Leyen zich stevig in de Europese traditie. Ze verwees naar haar vader die als 15-jarige jongen na de verwoestende Tweede Wereldoorlog “immens gelukkig en dankbaar” was geweest dat de Europese landen Duitsland toch weer accepteerden als democratische mogendheid. “De EU is als een lang huwelijk, de liefde wordt niet groter maar wel dieper. En we mogen nooit vergeten waarom ze is ontstaan.” Waarna ze in het Frans, Duits en Engels “Lang leve Europa!” riep.

Twitter bericht wordt geladen...

“Eindelijk een vrouw”

Haar vader werd topambtenaar bij de Commissie, dat zij Commissievoorzitter zou worden had ze niet verwacht. Von der Leyen – nu nog minister van Defensie van Duitsland – kwam onverwacht uit de hoge hoed toen de regeringsleiders de Europese topbanen verdeelden.

“Eindelijk een vrouw”, hield ze de parlementariërs voor. Von der Leyen beloofde dat de helft van haar Commissie uit vrouwen zal bestaan. Alle lidstaten moeten daarom minstens één vrouwelijke kandidaat-Commissaris voordragen. “Wij vrouwen willen ons eerlijke aandeel.” Ze benadrukte dat bij de 183 Commissarissen sinds de start van de EU (1958) slechts 35 vrouwen waren.

Tijdens het debat dinsdagochtend zette Von der Leyen zwaar in op “de Europese weg”. De EU is uniek met haar sociale markteconomie, het respect voor de rechtsstaat, haar streven naar eerlijke handelsakkoorden. Door verenigd te blijven, kan de EU de grote wereldwijde problemen het hoofd bieden. “Maar de burgers vragen voortgang. Zoals mijn kinderen zeggen: verspil geen tijd!”

Het tegengaan van de klimaatverandering ziet Von der Leyen als de grootste opgave voor haar Commissie als ze wordt verkozen. Ze belooft binnen 100 dagen na de start van haar Commissie met een wet te komen die Europa klimaatneutraal zal maken (nauwelijks nog CO2-uitstoot) in 2050. Als tussenstap moeten de EU-landen in 2030 tussen de 50-55 procent minder CO2 uitstoten.

Een enorme opgave, beaamde Von der Leyen. Ze bepleit de oprichting van een Europese klimaatbank om de benodigde investeringen – 1000 miljard euro de komende 10 jaar – te financieren. Voor de landen die nu het meest achterlopen (Oost-Europese lidstaten) komt er een speciaal overgangsfonds.

Digitaks

De Duitse CDU-politica wil hightechreuzen als Google en Facebook een digitaks opleggen en komt met een voorstel voor een Europese garantie op WW-uitkeringen. Met deze EU-waarborg zijn werklozen van een inkomen verzekerd als tijdens een zware crisis de nationale WW-fondsen leeg raken.

Verder wil de Commissievoorzitter een eind aan de veto’s van de lidstaten bij gevoelige wetsvoorstellen (belastingen, energie, buitenlands en sociaal beleid). Opvallend is ook haar toezegging met wetsvoorstellen te komen zodra het parlement daarom vraagt. Dat vergroot de macht van het parlement, de lidstaten voelen niets voor deze nieuwigheden.

Om de burger meer inspraak te geven, begint volgend jaar een conferentie over de toekomst van de EU. Onderdeel daarvan is een herstart van de Spitzenkandidaten, het systeem waarbij de kiezer mede bepaalt wie de Commissievoorzitter wordt. Von der Leyen werd twee weken geleden door de leiders voorgedragen na een lange EU-top. Daarbij werden de Spitzenkandidaten genegeerd – onder anderen de PvdA’er Frans Timmermans – omdat zowel de leiders als het parlement zich niet achter één Spitz konden scharen.

De volgende taak die Von der Leyen wacht is het samenstellen van haar Commissie en de verdeling van de portefeuilles. Daarbij zullen de hoofdsteden grote druk op haar uitoefenen. Von der Leyen liet doorschemeren eurosceptische kandidaten uit Italië of Polen te zullen weten. Begin oktober worden de kandidaat-Commissarissen door het parlement ondervraagd, in het verleden sneuvelde tijdens deze hoorzitting meestal één van de kandidaten. In principe gaat de Commissie-Von der Leyen op 1 november aan de slag, haar mandaat loopt in 2024 af.

Wie is Ursula von der Leyen?

Ursula von der Leyen gold jarenlang als een ster in de Duitse politiek. De minister van Defensie werd gezien als een mogelijke president, een toekomstig kanselier. Maar de laatste jaren begon haar glans te verbleken, zozeer zelfs dat zij niet meer meedeed in de strijd om de opvolging van Merkel. Wie is Von der Leyen, die haar vastgelopen carrière reanimeert met een van de machtigste functies van Brussel? Lees ons profiel.

Bondskanselier Merkel maakte twee grote inschattingsfouten bij de verdeling van de EU-topbanen, en daar profiteerde de Franse president Macron van. Hij is, in tandem met de Nederlandse premier Rutte, volgens Brusselse diplomaten momenteel de Macher van Europa. Lees de reconstructie van het banenspel.

Wie is Ursula von der Leyen?
Beeld Getty Images