Vormt de cryptomunt van Facebook daadwerkelijk een bedreiging?

1. Bang voor terrorisme

“Ik vertrouw jullie niet”, bijt de Republikeinse senator Martha McSally de vertegenwoordiger van Facebook toe. Aan deze David Marcus dinsdag de ondankbare taak de Senaat te overtuigen van de goede bedoelingen achter de libra, de cryptomunt waarmee 2,4 miljard Facebook-gebruikers vanaf volgend jaar moeten kunnen betalen. Woensdag volgde een soortgelijk optreden van Facebook voor een commissie van het Huis van Afgevaardigden. Tevergeefs.

Voor één keer lijken Republikeinen én Democraten verenigd in hun afkeer. Waarom? Minister van Financiën Steven Mnuchin zei deze week te vrezen dat de libra gebruikt gaat worden door “witwassers en geldschieters van terroristen”. Banken zijn in het kader van de strijd tegen criminele geldstromen verplicht de handel en wandel van hun klanten te controleren. Bovendien moeten ze alle transacties monitoren. Dit om witwassen te voorkomen en sancties tegen landen als Noord-Korea te handhaven. De recordboete voor ING vorig jaar toont hoe moeizaam dat gaat. Maar Facebook? Het bedrijf weet niet eens hoeveel van zijn gebruikers echte mensen van vlees en bloed zijn. Straks kunnen zij met de libra onderling afrekenen, maar ook betalen voor diensten als Spotify en Uber. In hun scepsis hierover vinden de Amerikanen zelfs de verfoeide Fransen aan hun zij. De minister van Financiën Bruno Le Maire vindt dat de libra “niet kan en mag gebeuren”.

2. Nieuwe bankencrisis

“Wij zijn geen bank”, stelde Facebook, dat ook eigenaar is van WhatsApp en Instagram, tegenover de Financial Times. De libra moet juist de 1,7 miljard volwassen aardbewoners zónder bankrekening in staat stellen goedkoop betalingen te doen. Met dat doel is in Zwitserland de ‘Libra Association’ opgericht. Naar eigen zeggen gaat het om een “onafhankelijke, niet op winst gerichte ledenorganisatie met het hoofdkwartier in Genève”. Behalve Facebook hebben ook andere multinationals als Booking, Vodafone, Mastercard, eBay en PayPal zich aangesloten bij het initiatief.

Dat klinkt idealistisch, maar toezichthouders vrezen een nieuw, digitaal, Lehman Brothers, dat buiten hun toezicht opereert. In 2008 markeerde de val van die Amerikaanse zakenbank het begin van de kredietcrisis. Elke vergelijking tussen Facebook en de probleembanken van toen lijkt voorbarig. Maar met haar miljarden potentiële gebruikers zal de libra al snel een risico vormen voor de financiële stabiliteit. Too big to fail. De vage plannetjes die rondzingen om in de toekomst ook leningen te verstrekken, helpen de libra daarbij niet. Voor president Donald Trump is het duidelijk. Hoezo, geen bank? Per tweet stelde hij vorige week dat Facebook gewoon een bankvergunning moet aanvragen.

3. Zorgen over privacy

Met de libra lijkt de langverwachte aanval van ‘big tech’ op de banken een feit. Dat Facebook daarbij op het betalingsverkeer mikt, ligt voor de hand. Grensoverschrijdende betalingen zijn nu nog onverklaarbaar duur. Bovendien wacht er een pot met goud: de financiële data van de gebruikers. Overheden en belastingdiensten zijn van oudsher geïnteresseerd in die informatie, maar ook adverteerders zouden best meer willen weten over de hobby’s waaraan consumenten hun geld besteden. Ook gevoeligere informatie komt binnen handbereik. Facebook weet straks wellicht wie zijn rekeningen niet op tijd betaalt, wie hoge zorgkosten heeft en wie lid is van een vakbond.

Dat roept zorgen op over de privacy. In haar zogeheten whitepaper belooft het libra-consortium een “scheiding tussen sociale en financiële data”. Alleen als u toestemming geeft, zullen uw betaalgegevens straks gecombineerd worden met alle andere persoonlijke informatie die Facebook heeft verzameld. De vraag is wat die belofte waard is. Facebook ligt onder vuur na een golf van privacyschandalen.

4. Slag om de wereldreservemunt

Terrorisme, crises en privacy zijn reden genoeg voor politici om argwanend te zijn over de Facebook-plannen, maar misschien wel het heetste hangijzer is de hoofdprijs van de monetaire politiek: de wereldreservemunt. Sinds de Tweede Wereldoorlog bezit de dollar die unieke status. De Amerikaanse munt wordt overal ter wereld gebruikt. Dat stelt de Amerikanen in staat om schulden op te stapelen en geld bij te drukken zónder dat de koers van de dollar instort. Als belangrijkste uitdagers gelden de euro en de Chinese renminbi. Maar met de libra kan er een heel nieuw soort kaper op de kust komen.

David Marcus van Facebook probeerde dinsdag tegenover de Amerikaanse Senaat de gemoederen te sussen. Nee, verzekerde hij, de bedrijven achter libra “zijn niet van plan te gaan concurreren met welke soevereine munt dan ook”. Dat lijkt voorbarig. Vooral armere landen moeten vrezen voor hun munt. In tijden van crises, zoals in Venezuela, kan de bevolking straks overschakelen op de libra. Diens stabiliteit wordt gegarandeerd door een ‘mandje’ van traditionele valuta als de dollar, euro en Japanse yen. Voor de Amerikanen is die afhankelijkheid voorlopig een geruststellende gedachte. Al was ook de waarde van de dollar ooit gebaseerd op goud. Tot die koppeling in 1971 werd losgelaten en de dollar zélf de rol van monetair anker overnam.