Machtsstrijd binnen Open Vld barst los na harde woorden

“Ik denk dat het tijd is voor een nieuwe voorzitter”, zei Kortrijks burgemeester Vincent Van Quickenborne zondagmiddag in VTM Nieuws. Na de minder bekende Francesco Vanderjeugd, burgemeester van Staden, is hij de eerste partijtopper die openlijk de functie van kopvrouw Gwendolyn Rutten in vraag stelt. “Onze partij verliest sinds 2004 stemmen. We hadden ooit 24 procent, nu nog 13 procent. Daar kun je niet tevreden mee zijn.”

‘Quickie’ werpt meteen ook zichzelf op als alternatief. Want iemand moet de liberale koers weer naar rechts bijsturen, klinkt het, nadat Rutten het roer te ver naar links gooide. “Het is de enige manier om terug fier te zijn als liberalen.” Een officiële kandidatuur koppelt hij er voorlopig niet aan vast, maar dat lijkt een kwestie van tijd. “Ik overweeg het wel. Veel mensen trekken aan mijn mouw.”

Dat de West-Vlaming nu naar voren treedt, is geen toeval. Volgens partijgenoten is het een reactie op de Brusselse regeringsvorming vorige week, waarbij Open Vld-onderhandelaars Sven Gatz en Guy Vanhengel in een paarsgroene regering stapten zonder de MR mee in de coalitie te hijsen. “Gatz heeft het beeld geschept dat we onze ziel hebben verkocht aan de linkse partijen”, zegt een Open Vld-mandataris. “Alsof we er voor spek en bonen bijzitten.”

Open haard

Binnen Open Vld leeft al langer de overtuiging dat de linkse kosmopolitische stroming binnen de partij – verpersoonlijkt door Mechels burgemeester Bart Somers – te veel gewicht heeft gekregen. Daardoor zijn de traditionele, donkerblauwe principes wat naar de achtergrond verdwenen. “Misschien dat Bart daar anders over denkt, maar elders binnen de partij is daar redelijk wat eensgezindheid over”, meent de mandataris.

De Brusselse regeringsvorming heeft dat gevoel niet alleen versterkt, ze heeft ook duidelijk gemaakt dat uitgerekend Ecolo in de beslissende onderhandelingsnacht de deur naar een regeringsdeelname van MR dichthield. Nogal wat liberalen zijn daarom van mening dat de groenen een lesje moeten worden geleerd. Als er ooit sprake was van een soort blauw-groene as, dan ligt die nu officieel aan diggelen.

Zo maakte kopstuk Patrick Dewael zaterdag al duidelijk dat de liberalen onmogelijk in een paars-groene federale coalitie kunnen stappen. De standpunten van Open Vld en de anderen liggen té ver uit elkaar, klonk het in Het Belang van Limburg. Ook Van Quickenborne zegt nog maar weinig vertrouwen te hebben in de groenen. Een samenwerking is alleen mogelijk “als Groen-Ecolo haar programma in de open haard verbrandt”.

Vervroegde verkiezingen?

Wat ook blijft hangen, is dat Rutten niet in staat was om de Brusselse afdeling in de hand te houden. Wellicht voelde Van Quickenborne zich daarin gesterkt. Tot nu toe viel de interne rebellie na de tegenvallende verkiezingen van 26 mei nog wel mee. Alleen Vanderjeugd had zich opgeworpen als uitdager, maar de toppers met ambities hielden zich gedeisd. De geplande voorzittersverkiezingen in maart 2020 zijn nog veraf.

Het is afwachten hoe de andere potentiële kandidaten nu zullen reageren op de versnelling van de Kortrijkse burgemeester. Namen die circuleren, zijn die van fractieleider Egbert Lachaert, die het vorige keer al opnam tegen Rutten, vicepremier Alexander De Croo en Oostends burgemeester Bart Tommelein. Die laatste, die als enige al openlijk interesse toonde, houdt zich alvast gedeisd: “Als er verkiezingen zijn, zal ik een beslissing nemen.”

Iedereen beseft dat het nog negen lange maanden worden tot aan de geplande voorzittersverkiezingen van maart 2020. Van Quickenborne vindt een vervroeging niet nodig. “Wie gaat er anders in onze naam spreken tijdens de regeringsonderhandelingen?” Maar de geesten lijken te rijpen, merkt een partijgenoot op. “Je ziet zo dat we dit geen negen maanden kunnen volhouden.”