Wie stuurt België naar de Europese Commissie? Europa wil het tegen 26 augustus weten, maar is dat haalbaar?
Over iets meer dan een maand moeten alle lidstaten van de Europese Unie de naam van hun toekomstige eurocommissaris hebben meegedeeld aan Ursula von der Leyen, die vanaf 1 november voorzitter wordt van de Europese Commissie. In België maakt de aanduiding van de commissaris normaal gezien deel uit van de regeringsonderhandelingen. Op dit ogenblik is het echter verre van zeker of die tegen 26 augustus al begonnen zullen zijn.
Veertien landen hebben al laten weten wie hun Europees commissaris wordt vanaf 1 november. Twaalf landen (of dertien, indien de brexit nog eens wordt uitgesteld en het Verenigd Koninkrijk ook na 31 oktober lid blijft) moeten aan Ursula von der Leyen nog een naam meedelen. Sommige landen laten hun huidige commissaris op post in Brussel: de meeste bekende voorbeelden zijn de Nederlander Frans Timmermans, en de Deense Margrethe Vestager. De meeste landen sturen nieuwe gezichten naar Brussel. Griekenland bijvoorbeeld, dat Margaritis Schinas heeft aangeduid, die tot nu toe woordvoerder was van Commissievoorzitter Juncker.
Deadline: 26 augustus
Vooraleer de nieuwe Europese Commissie van start kan gaan op 1 november, moet ze nog het vertrouwen krijgen van een meerderheid in het Europees Parlement. Die stemming vindt wellicht plaats op 23 oktober. In de weken voor die stemming, zal elke kandidaat-commissaris zijn of haar dossierkennis moeten bewijzen in de bevoegde commissie van het Europees Parlement.
Om die hoorzittingen (die beginnen vanaf 30 september) voor te bereiden, moeten de betrokkenen tijd hebben om zich in te werken en hun dossiers te "blokken". In het verleden werden al kandidaat-commissarissen "gebuisd", waarna hun land iemand anders moest voordragen, die vervolgens ook een mondeling examen moest afleggen.
Daarom hebben de lidstaten de vraag (het is geen juridische verplichting) gekregen om uiterlijk 26 augustus te laten weten wie ze naar de Europese Commissie willen sturen. In de eerste helft van september moet de Raad van de Europese Unie (= de lidstaten), in overleg met Ursula von der Leyen, dan de lijst met voorgedragen commissarissen officieel vastleggen.
Von der Leyen wil evenveel mannen als vrouwen
Toekomstig Commissievoorzitter Ursula von der Leyen maakte het vorige week duidelijk: ze wil dat er in de Commissie evenveel mannen als vrouwen zitten. Bij de veertien kandidaat-commissarissen die tot nu toe zijn voorgedragen, zijn er tien mannen en slechts vier vrouwen. Om tot een evenwicht te komen, zouden er dus nog minstens acht vrouwen moeten worden voorgedragen (door de twaalf overblijvende landen). Wat als andere landen ook overwegend mannen voordragen? Von der Leyen kan kandidaten weigeren, en aan lidstaten vragen om iemand anders voor te dragen. Of ze kan lidstaten onder druk zetten om een vrouw te sturen, zoals Juncker eind augustus 2014 deed met België, dat uiteindelijk als allerlaatste land een commissaris (Marianne Thyssen, CD&V) aanduidde.
Wie beslist wie België stuurt?
België heeft dus nog een maand de tijd om een commissaris aan te duiden. Maar lang wachten heeft echter ook nadelen: veel landen proberen intussen al afspraken te maken met Von der Leyen om een zo "zwaar" mogelijke bevoegdheid voor hun commissaris in de wacht te slepen. Wie wacht tot het laatste moment, loopt het risico dat de betrokken man of vrouw een minder belangrijk takenpakket krijgt.
In de Belgische politiek "weegt" een Europees commissaris even zwaar als een ministerportefeuille. Een partij die de Europese commissaris mag leveren, moet een minister of staatssecretaris inleveren. Tot op heden is het echter niet duidelijk welke partijen deel zullen uitmaken van de volgende federale regering. En het is maar de vraag of dat de komende weken wel het geval zal zijn. Op maandag 29 juli brengen de informateurs Didier Reynders en Johan Vande Lanotte opnieuw verslag uit bij de koning. Of er daarna al formatiegesprekken kunnen beginnen is twijfelachtig.
Vorige week opperde europarlementslid Kathleen Van Brempt (SP.A) het idee om huidig eurocommissaris Marianne Thyssen te laten zitten tot er een volwaardige regering gevormd is, waarna ze vervangen zou kunnen worden door iemand anders. Dit zou echter bijzonder ongebruikelijk zijn. Geen enkel land vervangt zijn commissaris wanneer er een nieuwe regering aantreedt. Er zijn constant verkiezingen in de EU-lidstaten: als de betrokken lidstaten elke keer hun commissaris vervangen zou worden, dan zou de Commissie meer weg hebben van een duiventil. Indien de Belgische politieke partijen er niet uitgeraken, kunnen ze misschien het voorbeeld van Slovenië volgen. Dat land besliste om geen politicus maar wel een ervaren diplomaat voor te dragen als toekomstig Europees commissaris.