Boris Johnson is de nieuwe Britse premier

Na een lange opvolgingsstrijd binnen de Conservatieve partij - eerst moesten de parlementsleden in verschillende rondes twee kandidaten aanduiden, waarna die de 160.000 partijleden moesten overtuigen - kregen de Britten vandaag uitsluitsel. Het resultaat van de stemming werd bekendgemaakt in het Queen Elisabeth Center in hartje Londen. Johnson haalde ruim 92.000 stemmen binnen, bijna dubbel zoveel als Jeremy Hunt (66,4% vs 33,6%). Huidig premier Theresa May dient morgen haar ontslag in bij de Queen, waarna haar opvolger, Boris Johnson, er de eed aflegt.

Hij heeft zijn partijgenoten meteen tot eendracht opgeroepen en op de gevaren van een regering van de links-radicale Labourleider Jeremy Corbyn gewezen. Corbyn leidt de grootste oppositiepartij en bekritiseerde de verkiezing van een eerste minister door enkel de Conservatieve partijleden. Hij zei dat het volk de nieuwe premier zou moeten aanwijzen in nieuwe verkiezingen.

Britse media gaan ervan uit dat Corbyn niet meteen probeert de nieuwe eerste minister Johnson met een vertrouwensstemming ten val te brengen. Labour slaagde er begin dit jaar niet in zo van Johnsons voorganger Theresa May af te komen. Corbyn zou pas na de zomervakantie met een vertrouwensstemming in actie komen, als Johnsons beleid op een brexit zonder akkoord met de EU dreigt af te stevenen. Het Lagerhuis gaat donderdag op vakantie en keert op 3 september terug.

De 55-jarige Johnson haalde het in een zeven weken durende afvalrace van negen partijgenoten. De voormalige minister van Buitenlandse Zaken, daarvoor burgemeester van Londen en eeuwig enfant terrible van de Britse politiek, lag in alle peilingen mijlenver voor op zijn concurrent Jeremy Hunt. In de laatste stemronde binnen de Conservatieve fractie in het Lagerhuis haalde hij 160 van de 313 stemmen binnen, Hunt kreeg er maar 77. Ook onder de leden is de charismatische Johnson bijzonder populair: een schandaal rond een felle ruzie met zijn vriendin aan het begin van de campagne veroorzaakte ogenschijnlijk niet de minste deining.

Net als de vorige Britse premier Theresa May heeft ook de Amerikaanse president Donald Trump Boris Johnson al gefeliciteerd op Twitter. “Proficiat aan Boris Johnson met het premierschap van het Verenigd Koninkrijk. Hij zal fantastisch zijn”, aldus de Amerikaanse president.

Ook dochter Ivanka Trump stuurde een tweet de wereld in waarin ze Johnson feliciteerde. Daarin sloeg ze wel even de bal mis. “Gefeliciteerd Boris Johnson met het premierschap van het ‘United Kingston’”. Ze bedoelde uiteraard het “United Kingdom”, het Verenigd Koninkrijk. De tweet met de lapsus deed al snel de ronde op Twitter. Ivanka Trump zette de fout intussen recht.

Uittredend Belgisch premier Charles Michel heeft ook zijn gelukwensen overgebracht aan Johnson. “Ik wil Boris Johnson graag feliciteren met zijn aanduiding als eerste minister”, schrijft Michel op Twitter. “Er liggen belangrijke uitdagingen voor ons, zoals de brexit. België en het Verenigd Koninkrijk zijn buren en nauwe partners in handel en veiligheid.” Johnson krijgt meteen de brexit op z’n bord en zal dus wellicht nog vaak in contact komen met premier Michel. Hij wordt op 1 december immers voorzitter van de Europese Raad.

Het echte werk begint vanaf morgen. Op 31 oktober verlaten de Britten de Europese Unie, maar een echt plan voor de brexit ligt nog altijd niet op tafel. Boris Johnson heeft - net als Hunt trouwens - altijd gezegd dat hij het echtscheidingsakkoord dat Theresa May met de Unie sloot, wil heronderhandelen. Dat lijkt echter weinig realistisch: Brussel zegt al van meet af aan dat er aan het akkoord geen letter meer verandert. Afgelopen week zei Johnson nog dat hij in elk geval niet van plan is akkoord te gaan met de 'backstop’, het onderdeel van het echtscheidingsakkoord dat de Ierse grenskwestie moet regelen. Daarmee maakte hij de kans op een brexit zonder deal nog wat groter.

De brexit is één ding, maar de nieuwe Britse premier zal ook moeten opboksen tegen grote weerstand, bij oppositiepartij Labour, maar ook binnen zijn eigen Conservatieven. Een dertigtal Tories, onder wie minister van Financiën Philip Hammond en de invloedrijke Dominic Grieve, sluiten niet uit dat ze een motie van wantrouwen zouden indienen tegen de toekomstige regering-Johnson mocht een no deal gevaarlijk dichtbij komen, zelfs als dat voor Labour-leider Jeremy Corbyn een vrijgeleide naar Downing Street 10 betekent. Bovendien moet de toekomstige Britse leider net als Theresa May regeren zonder meerderheid in het parlement. De verdeelde Conservatieven zijn afhankelijk van de steun van tien Noord-Ierse parlementsleden.

De eerste taak van de nieuwe Britse eerste minister wordt hoe dan ook de samenstelling van zijn kabinet. Daarvoor circuleren al heel wat namen in de Britse pers: supporter van het eerste uur Liz Truss zou minister van Financiën kunnen worden, terwijl Johnson zijn campagnemanager Iain Duncan Smith op het oog zou hebben voor de post van vicepremier. Ex-brexitminister Dominic Raab wordt dan weer getipt als de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken, al zou hij ook kans maken om opnieuw brexitminister te worden.

Boris Johnson, of Alexander Boris de Pfeffel Johnson, wordt in 1964 geboren in Manhattan, New York. Johnson heeft daardoor zowel de Amerikaanse als de Britse nationaliteit. Zijn vader is econoom, zijn grootvader langs vaderskant had Turkse roots en de familie-Johnson heeft ook Franse, Russische en Joodse wortels. “A one-man melting pot”, beschreef hij zichzelf ooit aan een journalist van The Guardian.

Johnson loopt school aan het beroemde Eton College, de kweekvijver voor latere Britse ministers en premiers. Daarvoor zat hij trouwens ook kort op de Europese school in Brussel. Zijn universitaire opleiding volgt hij aan Oxford.

De latere Conservatieve brulboei begint zijn carrière in de journalistiek. In 1987 gaat Johnson aan de slag bij The Times. Nadat hij daar wordt ontslagen omdat hij een uitgevonden quote in een stuk had gezet, trekt hij naar The Daily Telegraph. Daar wordt hij correspondent bij de Europese gemeenschap. In 1994 begint hij als politiek columnist bij The Spectator, in 1999 wordt hij er hoofdredacteur.

Zijn eerste stappen in de politiek vallen tegen. In 1997 is Johnson de Conservatieve kandidaat voor het kiesdistrict Clwyd South, maar de tegenkandidaat van Labour haalt het met gemak. Johnson verschijnt daarna wel vaker in de media. Zijn gevatte opmerkingen en typisch Britse humor maken van hem een gegeerde gast voor talkshows en debatten. In 2001 lukt het hem wel om in het parlement te geraken, vanuit de kieskring Henley-on-Thames. In 2005 wordt hij - ondanks een resem schandalen gaande van een aangebrande column over het Hillsborough-drama tot een vermeende affaire met een journaliste - herverkozen. In 2008 wordt hij burgemeester van Londen, wat hij uiteindelijk tot 2016 zal blijven.

De incidenten en schandalen blijven zich intussen wel verder opstapelen. Een greep uit het aanbod: in de eerste weken van zijn burgemeesterschap in Londen komt hij te laat voor twee belangrijke vergaderingen, na drie weken vertrekt hij al op vakantie naar Turkije. In de zomer van 2008 woont hij de slotceremonie van de Olympische Spelen in Peking bij, en beledigt de Chinezen door zijn hemd niet helemaal tot boven dicht te knopen. En tijdens zijn ambtstermijn in Londen bleef Johnson columnist om zijn burgemeestersloon van 140.000 pond aan te dikken met een extra 250.000 pond per jaar. Op de BBC noemt hij dat een “bijkomstigheidje”. De pers smult ook van zijn turbulente privéleven. Johnson is twee keer getrouwd en twee keer gescheiden, en zou minstens vijf kinderen hebben. Hoeveel het er precies zijn, lijkt niemand echt te weten.

In 2016 neemt Johnson afstand van de Londense sjerp, nadat hij in 2015 opnieuw in het Lagerhuis was gaan zetelen. Hij stort zich op de brexit en wordt de leider van het leave-kamp, samen met bondgenoot Michael Gove. De Britten kiezen er in juni 2016 in een referendum voor om de EU te verlaten, premier David Cameron gooit de handdoek in de ring en Johnson stelt zich kandidaat om hem op te volgen. Maar Gove steekt daar een stokje voor en stelt zich geheel onverwacht ook kandidaat, zonder Johnson daarvan in te lichten, waarna die laatste zich terugtrekt. Theresa May wordt uiteindelijk premier, Boris Johnson wordt haar minister van Buitenlandse Zaken. In de zomer van 2018 neemt hij ontslag, omdat hij het niet eens is met Mays brexit-strategie.

Johnson waagde dus een nieuwe poging om premier van Groot-Brittannië te worden, dit keer met meer succes. Hij kreeg in de laatste stemronde binnen de Conservatieve fractie in het Lagerhuis meer dan dubbel zoveel stemmen als zijn tegenkandidaat Jeremy Hunt, en ook in de einduitslag haalde hij een gelijkaardig resultaat. Zijn campagne verliep op een in de pers breed uitgesmeerde echtelijke ruzie na zo goed als vlekkeloos.

In een interview met The Observer van enkele weken geleden zeggen verschillende van zijn vertrouwelingen dat alles dit keer tot in de puntjes werd voorbereid door een uitgebreid campagneteam en Johnson niet meer het ongeleid projectiel van voorheen was. Zo zou hij voor de leiderschapsverkiezingen gewerkt hebben met een ‘spreadsheet’ van de parlementsleden, met hun standpunten en de manieren om hen te verleiden toch op hem te stemmen. Daarnaast toonde hij zich standvastig over de brexit, terwijl Hunt voor het referendum nog in het remain-kamp zat. Voor veel Conservatieven is hij de enige hoop om de partij te verenigen en de brexit tot een goede einde te brengen. 

Johnson wil de brexitdeal van Theresa May heronderhandelen met Brussel en de EU op 31 oktober verlaten, ook als er dan nog geen akkoord is. Vraag is of de notoir anti-diplomatieke Johnson dat tot een goed einde kan brengen.

Theresa-in-trousers, zo wordt de Britse minister van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt wel eens genoemd. Een degelijk politicus en vriendelijke man, maar zonder de nodige tanden om de zo verdeelde Conservatieve partij te verenigen en het land uit de EU te krijgen. Het contrast met zijn rivaal in de leiderschapsverkiezingen Boris Johnson kon moeilijk groter. De kans dat Hunt vandaag uitgeroepen zou worden tot de nieuwe Britse premier, was erg klein.

Jeremy Hunt komt uit het Engelse graafschap Surrey, een rijke regio rond Londen. Als zoon van een legeradmiraal loopt hij school in Charterhouse, een kostschool die 39.000 pond per jaar kost. Hij wordt er ‘head boy’ of hoofdmonitor, zeg maar de primus van de klas. Daarna studeert hij politiek, filosofie en economie aan Oxford University. Hij begint zijn carrière als consultant, geeft twee jaar Engelse les in Japan en stampt daarna verschillende bedrijven en goede doelen uit de grond. Zijn uitgeverij van lesboeken Hotcourses heeft hem naar verluidt de rijkste minister in de regering van huidig premier Theresa May gemaakt.

In 2005 zet Hunt zijn eerste stappen in het Britse Lagerhuis. Hij wordt verkozen voor het kiesdistrict South West Surrey en houdt zich in de oppositie bezig met cultuur en rechten voor mindervaliden. In 2010 wordt hij minister van Cultuur onder premier David Cameron, in 2012 wordt hij minister van Volksgezondheid. Sinds 2018 is hij minister van Buitenlandse Zaken onder premier May. Hij verving er nota bene Boris Johnson. Hunt heeft een zoon en twee dochters met zijn echtgenote Lucia.

De intussen 52-jarige Hunt heeft heel wat politieke ervaring op zak, maar die lijkt hem maar weinig op te zullen leveren in de Conservatieve leiderschapsverkiezingen. Johnson kon in de finale stemronde 160 van de 313 Tories in het Lagerhuis overtuigen, Hunt bleef steken op 77, minder dan de helft. Kwatongen beweren bovendien dat Hunt het in die ronde enkel maar haalde van milieuminister Michael Gove omdat Johnson een paar van zijn supporters had opgedragen op Hunt te stemmen. Johnson zou een rechtstreeks duel met aartsrivaal én uitstekend debater Gove hebben willen vermijden.

Dat laatste is Jeremy Hunt namelijk niet. Hij staat bekend als vriendelijk, correct en voorkomend, maar niet als het soort machtspoliticus dat het doorgaans goed doet in het Britse politieke bestel. “The affable lummox” - “de minzame lomperik” - wordt hij volgens The Guardian wel eens genoemd. Een veelbetekenende illustratie: tijdens een bezoek aan Peking stelde hij zijn echtgenote voor als een Japanse, terwijl ze eigenlijk een Chinese is. Ook de bijnaam “Theresa-in-trousers” blijft plakken, omdat hij net als Theresa May van gedachte veranderde over de brexit. Tijdens het referendum was hij nog een overtuigde ‘remainer’, nu ijvert hij voor een - desnoods harde - brexit op 31 oktober. En als minister van Volksgezondheid slaagde hij erin om de artsen voor het eerst in decennia op straat te krijgen tegen een reeks hervormingen die hij per se wilde doorduwen. Ook dat fiasco blijft plakken.

Tijdens de campagne van de afgelopen weken probeerde Hunt vooral de focus te leggen op zijn diplomatieke capaciteiten. Als onderhandelaar met ervaring in het zakenleven zou hij de geknipte man zijn om Brussel te vermurwen en alsnog een aangepaste brexitdeal los te krijgen, in tegenstelling tot het ongeleide projectiel Johnson, is de redenering. Als minister van Buitenlandse Zaken kan hij onder meer de vredesgesprekken over Jemen mee op zijn palmares schrijven. Het contrast met Boris Johnson, die vrouwen met een boerka ooit beschreef als brievenbussen en Barack Obama een “genetisch misprijzen” voor Groot-Brittannië aanwreef omdat hij half-Keniaans is, is ook op dat vlak groot.

Toch was de kans klein dat Jeremy Hunt de nieuwe Britse premier werd. Johnson ligt niet alleen goed bij de partijtop, ook bij de 160.000 leden, die nu het laatste woord hadden, is hij populair. Wat gebleken is.